«avtomobilsozlik» fakulteti «metrologiya, standartlashtirish va mahsulot sifati menejmenti» kafedrasi

2.1 Temperatura
Temperatura (lot. temperatura — zarur siljish, oʻlchamdorlik, normal holat) — makroskopik tizimning termodinamik muvozanat holatini xarakterlovchi asosiy parametrlardan biri. Termodinamik muvozanat holatida turgan tizimning barcha qismlarining Temperaturasi bir xil boʻladi. Agar tizim muvozanat holatdan chiqarilsa, uning issiqroq qismlaridan sovuqroq qismlariga issiqlik uzatilishi natijasida maʼlum vaqtdan soʻng tizimning hamma qismlarida Temperaturaning tenglashishi vujudga kelib, termodinamik muvozanat holatiga qaytadi.
Tizim tarkibidagi jismlarni isitish yoki sovitish, yaʼni trasini oʻzgartirish ularning qariyb barcha fizik xossalariga taʼsir qiladi: jismlarning chizikli oʻlchamlari, elastikligi, elektr oʻtkazuvchanligi va boshqa xossalari oʻzgaradi. Temperaturani oʻlchash uchun bu oʻzgarishlarning istalgan biridan foydalanish mumkin. Temperatura bevosita oʻlchanmaydigan kattalik. U boshka kattaliklarni oʻlchash orqali anikdanadi. Masalan, tizimning Temperaturasini isitish yoki sovitish natijasida gaz hajmi yoki bosimining oʻzgarishi (suyuqlik, jumladan, simobli termometrlar) oʻtkazgichlarning elektr yurituvchi kuch (e. yu. k.) lari oʻzgarishi (termoparalar) va boshqa orqali aniqlash mumkin

2.2 Termometr turlari
Termometr - bu suyuqlik, gaz yoki qattiq muhitning haroratini o'lchash uchun mo'ljallangan qurilma. Birinchi harorat o'lchash moslamasining ixtirochisi Galileo Galileydir. Qurilmaning nomi yunon tilidan "issiqlikni o'lchash" deb tarjima qilingan. Galileyning birinchi prototipi zamonaviylaridan sezilarli darajada farq qildi. Ko'proq tanish shaklda qurilma 200 yildan ko'proq vaqt o'tgach, shved fizigi Selsiy ushbu masalani o'rganish bilan shug'ullanganida paydo bo'ldi. U termometrni 0 dan 100 gacha bo'lgan shkala bo'yicha haroratni o'lchash tizimini ishlab chiqdi. Fizik sharafiga harorat darajalari Selsiy bo'yicha o'lchanadi.
Hozirgi vaqtda 7 turdagi termometrlar keng tarqalgan bular:
Suyuqlik.
Gaz.
Mexanik.
Elektr.
Termoelektrik.
Optik tolali.
Infraqizil.