Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари

Ташиш ҳудудий белгисига кўра: 
ю к т а ш и ш л а р п а с с а ­
ж и р л а р т а ш и ш д а ги ч а ш аҳ а р .ш а ҳ а р а т р о ф и , ш аҳ а р л а р (в и - 
л о я т л а р )а р о , т у м ан л а р ар о , т у м ан л ар и чи т а ш и ш л а р га б ў ли - 
нади.
Ш аҳардаги таш и ш л ар ни ҳоятда кўп ю к эгалари н и н г жуда 
кўп н о м ен к л ату р ад аги ю к л а р и н и т аш и ш б и л ан х а р ак т ер л и ­
д и р. Бундай таш и ш л ар д а о р т и ш -ту ш и р и ш ж о й л ар и ж уда тез 
ўзгарувчан , ю к о қ и м и ту зи л и ш и ва й ў н али ш и н о м ун тазам
бўлади. Ш аҳардаги т аш и ш л ар д а бир хил ю к н и қарам а-қарш и
й ўн али ш лард а т аш и ш ҳол л ар и ҳам т ез-тез учраб турсщи. Ю к 
т а ш и ш ўртача м а со ф аси одатда 8-10 км д ан о ш м ай д и . Б и р
сутка,!и тр а н с п о р т во си таси қатн о ви ҳаж м б ай ю к л ар н и т а ­
ш и ш да 150-200 к м , автом об и лларн и соатбай иш лати ш д а 120- 
130 км д ан ош м ай ди . Бунда автом об и лларн и н г ўртача ҳаракат 
т езли ги 20-30 к м /с о а т атр о ф и д а бўлиб, ш аҳар ш арои ти даги
ҳ ар акатн и тарти бга со л и ш қои дасига м осди р. А втотран сп орт 
хизм атидан ф ойдаланувчи м и ж о зл ар н и н гсу тк а ичи реж им ла- 
ри ҳар хилли ги б и л а н х арактерли д и р. Ш аҳард аги А Т С лар, 
одатда, иш марш рутларига я қ и н ж ой лаш ади . Йўл ш ароитлари 
яхш и бўлган ж о й л ар д а ю к л ар н и бетўхтов йил д ав о м и д а т а ­
ш иш и м к о н и яти га эга.
Ш аҳ ар а т р о ф и д а г и т а ш и ш л а р д а ю к ҳ о с и л эту вч и ва ю к 
қабул э т у в ч и л а р н и н г ж о й л аш у в м а с о ф а с и г а кўра б и р с м е - 
н ад а к а м и д а б и р м ар та б о р и б -қ а й т и ш и м к о н и я т и б ў л и ш и
к ер ак . Ш аҳ ар а т р о ф и д а ги т а ш и ш л а р д а м и ж о зл ар с о н и ш а- 
ҳ а р д а ги га н и с б а т а н а н ч а к ам ҳ ам д а а к с а р и я т ю к о р т и ш - 
т у ш и р и ш ж о й л а р и н и н г м у н т а з а м л и г и , ю к о қ и м и (а м м о , 
улар қ у в в а т и б и р хил э м а с л и г и ) б и л а н х а р а к т е р л и д и р . Ю к
т а ш и ш ў р т а ч а м а с о ф а с и 20 км д а н 50 км га ч а , т р а н с п о р т
в о с и т а л а р и н и н г с у т к а л и к б о с и б ў ти ш м а с о ф а с и 100 км 
д а н 130 км гач а б ў л а д и . Й ў л ш а р о и т л а р и ҳ ар хи л б ў л г а н - 
л и г и б о и с у л а р ҳ ар хи л ҳ а р а к а т т е з л и к л а р и г а (2 5 -4 0 к м /
с о а т ) э г а б ў л а д и . Б у н д а й ҳ а р а к а т т е з л и г и ж о й р е л ь е ф и , 
й ў л н и н г к а т е г о р и я с и , ф а с л и й - и қ л и м ш а р о и т л а р и б и л а н
б о гл и к д и р .
Ш а ҳ а р л а р а р о ( м а г и с т р а л ) т а ш и ш л а р ю к т у р л а р и ва 
м и к д о р и г а к ў р а б а р қ а р о р л и г и , о р т и ш - т у ш и р и ш ж о й л а ­
р и н и н г к а м ў з г а р у в ч а н л и г и , ю к о қ и м л а р и т у з и л и ш и н и н г
н и с б и й б а р қ а р о р л и г и б и л а н х а р а к т е р л и д и р . Ю к л а р узок, 
м а с о ф а л а р г а т а ш и л а д и . Т р а н с п о р т в о с и т а с и н и н г б и р су т-
68

---

к ал и ўртача қ а т н о в м а с о ф а с и 2 5 0 -3 5 0 км н и т а ш к и л этад и . 
Т р а н с п о р т в о с и т а с и н и н г ҳ а р а к а т т е з л и г и йўл п р о ф и л и , 
қ о п л а м а с и н и н г т у р и ва ҳ о л а ти б и л а н б о г л и к д и р . К ў п и н - 
ч а , к ў п ю к к ў т а р у в ч и т р а н с п о р т в о с и т а л а р и , ш у ж у м л а ­
д а н к ў п ю к к ў т а р у в ч и а в т о п о е з д л а р б у н д а й т а ш и ш л а р д а
к е н г и ш л а т и л а д и . Ҳ а р а к а т н и т а ш к и л э т и ш ф а с л и й -и к д и м
ш а р о и т л а р и га б о гл и к д и р . Т р а н с п о р т в о с и т а л а р и а л м а ш и б
т у р у в ч и ҳ а й д о в ч и л а р б и л а н и ш л а т и л с а . у л а р ҳ а р а к а т и н и
с у т к а д а в о м и д а б е т ў х т о в б ў л и ш и г а э р и ш и л а д и .
Т у м а н л а р а р о ва т у м ан д а ги ю к т а ш и ш л а р қ и ш л о қ ж о й ­
л а р д а г и б и р ва у н г а қ ў ш н и т у м а н л а р ч е г а р а с и д а г и т а - 
ш и ш л а р д а н и б о р а т д и р . Б у н д а т р а н с п о р т в о с и т а л а р и а л о - 
қ а л а р и н и т а ш к и л эт и ш к ў п и н ч а й и л ф а с л и , ю к о қ и м и н и н г
б а р қ а р о р м а с л и ги (ў зга р у в ч а н л и ги ) ва ҳар х и л л и г и , ҳ ар ак ат
т е з л и г и н и н г к и ч и к л и г и , ҳ а р а к а т н и н г н о м у н т а за м л и г и б и ­
л а н б о гл и к д и р . К ў п и н ч а т р а н с п о р т в о с и т а л а р и ҳ а р а к а т и
к у н н и н г ёр у г с о а т л а р и д а , б аъ зи ҳ о л л а р д а э с а т ў ш а м а с и з
(гр у н тл и ) й ў л л ар д а т а ш к и л эт и л ад и .