Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари

2 8 - р а с м . А в т о б у с в о к з а л и н и н г н а м у н а в и й б о ш п л а н и :
а ) т а к с и а в т о м о б и л л а р и ж о й и ; б ) в о к з а л б и н о с и ; в) ж ў н а т и ш п е р р о н и ;
г) к е л и ш п е р р о н и ; д ) а в т о б у с л а р ж о й и ; с ) а в т о м о б и л л а р н и т е к ш и р и ш
э с т а к еш а с и ; ж ) а в т о б у с л а р н и ю в и ш ж о й и ; з ) ш а ҳ а р а в т о б у с л а р и ж о й и .
22 3

---

оғохлантириш радиоқурилм а ва автом атик чироқли си гн а­
л изац ия ёрдамида амалга ош ирилади.
У мумий си ғи м и 300 ки ш и гач а бўлган п ассаж и рлар ва 
хи зм ат хон алари н и бир қаватли бин ога, сиғи м и 500 дан 
900 ки ш и гач а бўлганда э с а и кки қавватли би н ога ж о й - 
лаш ти ри ш тавси я этилади.
Ўртача шаҳарларда амалда битта автовокзал қурилади ва 
бундай қурилиш шаҳарлараро ҳаракат йўналиш лари яқ и н и - 
да бўлиши мақсадга мувофикдир. Й ирик шаҳарларда эса икки 
ва ундан о р ти қ автовокзаллар бўлиши мумкин.
П ассаж ирларга эн г қулай ш ароитлар таш ки л этиб , ав- 
товокзалдаги и ш ларн и а н и қ ва унумли таш ки л этиш учун 
қуйидагилар таъ м и н л ан и ш и зарур: чипта сотиш к ассала­
ри и ш и ни м арказлаш ган тарти бда бош қари ш (бунда ҳар 
бир кассада ҳар қандай й ўналиш га ҳам чипта сотиш м ум ­
ки н бўлади); о рқага қайтувчи п ассаж и рларга олдиндан 
ч ипта соти ш ; қўл багаж лари сақлаш учун ягон а ж етон ва 
ҳақ белгилаш ; б ем и н н а т хи зм атларн и таш ки л этиш ; ав то ­
бусларни ўз вақтида келган л и ги н и йўл варақаси да а н и қ
белгилаш учун автом ати к ш там п -со ат ўрнатиш .
А втовокзал ларн и н г асоси й вази ф аси қуйидагилардан 
иборат: п ассаж и рларга вокзалда бўлган вақтларида м а и ­
ш ий ва м аданий хизм ат кўрсатиш ; автовокзалдаги ав то ­
бус (м арш рутли так си ) л ар ҳаракати н и ҳамда пассаш ир- 
лар о қ и м и н и тарти б га солувчи д и сп етчерли к б ош қаруви - 
ни олиб бориш ; п ассаж и рлар таш иш билан б о ғ л и қ т и ж о - 
рий иш лар, н азо р ат ф у н к ц и я си , тех н и к и ш л ар, ҳисоб- 
ки тоб ва т а \л и л и ш л ар и н и б аж ариш , автобуслар б р и гад а­
л ар и н и н г дам о л и ш и н и таш ки л этиш , хон алар ва ички 
тр ан сп орт м ай д он лари д а то зал и кн и сакдаш .
Т р ан сп о р тн и н г б и р неча тур алоқал ари дан кетм а-кет 
ф ойдаланувчи пассаж ирларга хизм ат кўрсатиш учун, одат­
да, бирлаш ти рилган вокзаллар (м асалан, тем и р йўл тр ан с­
порти — автобус) қурилади. Т р ан сп о р тн и н г б и р туридан 
и к ки н ч и си га ўтиш да п ассаж и рларга қулай ли к яратиб б е­
риб, унда бир ж о й н и н г ў зи даёқ п ассаж и р тр ан сп о р т тур- 
л а р и н и н г барчаси тўғрисида тўлик, маълумот оли ш и , ч и п ­
талар сотиб ол и ш и , ўз багаж ларини ж ой лаш ти ра олиш и 
ва ҳ.к. и м кон и ятларга эга бўлиш и м ақсадга м увоф икдир.
Т ран зи т п ассаж и рларга қулай ли клар яратиш ва қури- 
лиш хараж атлари н и теж аш м ақсади да автовокзал ва ав-
224

---

тобекатлар тем ир йўл вокзаллари ёки аэровокзал бинолари 
билан б иргали кда қури лиш и м ум кин . А м м о бунда ф ақ ат 
вокзал бин олари гин а бирлаш ти рили ш и , тран сп орт восита- 
лари н и қабул этиш п ерронлари алоҳида бўлиб, улар келув­
чи ва ж ўнатилувчи тр ан сп о р т в оси талари н и утказа олиш
хусусиятига эга бўлиш и л ози м .
Ўрта ва ки ч и к ш аҳарларда, иш чи п осёлкалари да ав то ­
вокзаллар ўрнига ш аҳарлараро ва ш аҳар атроф и паюсажир- 
лари га хизмат қилувчи м а рш рутларн и н г сўнгги ва т р а н ­
зит ўтувчи автобуслар тўхташ п унктл ари да п ассаж и рлар 
автобекатиси қурилади. Бундай автоб екатлард а тр ан зи т 
ўтувчи автобус ҳайдовчиларига зарур бўлган хизм атлар ҳам 
баж арилади (29-расм ).
П ассаж ирлар автобекатиси автом об и ль йўллари ёқ аси - 
даги аҳоли яш аш ж ой лари да ҳам қурилади. У и н ш оотлар 
маж м уидан иборат бўлиб, б и н о , автобусларн и ж ўнатиш
ва қабул этиш п латф орм аси , автобус ва б ош қа автом оби л- 
лар учун тўхташ ж ой и дан таш ки л топ ади.
А втобекат б и н оси ичида п ассаж и рлар, автобус ва бо- 
ш қа автом об и ль эки п аж лари ф о й д а л ан и ш и учун там ад - 
д ихон а, тел еф он ал о қ а си , хож атхона ва со в у қ кунларда 
и си н и б олиш и м ко н и яти бўлиш и лозим .
А втом обиль йўллари ва ш аҳарлардаги автобус б екат- 
лари да кутиб турувчи п ассаж и рл арн и ёғи н гарчи ли к, қуёш 
нуридан ҳим оялаш мақсадида ав тош и й п он инш ооти қури- 
лади.
Йўллардаги ав то б у сл ар н и н гтўхташ ж ой лари да ч и қ и ш - 
туш иш м айдон чалари қурилади. Бундай м ай д он чалар йўл 
сатҳидан 20-25 см кўтарилган ҳолда, усти қ атти қ қоп л а- 
мали бўлиб п ассаж ирларга қул ай л и к яратади.