Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари


 0 .4 . М арказлаш тирилган юк ташишнинг



Download 6,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet100/143
Sana10.04.2022
Hajmi6,35 Mb.
#540947
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   143
Bog'liq
Автомабилларда юк ва пассажирлар ташиш асослари

1 0 .4 . М арказлаш тирилган юк ташишнинг
ташкилий шакллари
А малда м а р к азл аш ти р и л ган ю к т аш и ш т и з и м и н и н г
қуйидаги: юк ж ўнатувчилар о р қ а л и , тар м о қ л ар бўйича, 
тр ан сп о р т таш ки лотлари о р қ ал и , ҳудудий ва ш аҳарлараро 
таш ки л и й ш акллари мавжуд.
Ж ўн атувчилар то м о н и д а н ю к таш и ш н и м а р к азл аш ти - 
риш да юк таш и ш га талабн ом а бери ш ҳам да таш и ш ва о р ­
тиш иш лари ж ўн атув чи л арн и н г ўз кучи ва воси талари о р - 
қ а л и баж арилад и . Ю кни қабул қ и л и ш , ту ш и р и б олиш
қабул қ и лувчи л ар зи м м а си д а бўлади. Т р а н с п о р т б аж ар- 
ган и ш и га ю к ж ўн атувчи, я ъ н и та л а б н о м а берувчи ҳ ақ
тў л ай д и . Б аж ар и л га н т а ш и ш и ш л ар и ва ю к н и о р ти ш
иш ларига юк эгаси, то в ар н и н г нархига қўш им ча \ а қ тўлаш 
йўли б и л ан ҳ и со б л а ш ад и . Ю кни к у зати б б о р и ш \а қ и
ш артн ом ад а б елги лан ган га қараб ҳ и со б -к и то б қ и ли н ад и . 
Бунда ав то тр ан сп о р т с а р о й и н и н г в ази ф аси тал а б н о м ага 
б и н о ан тр ан сп о р т во си тал ар и н и аж р ати ш д ан ги н а иборат
165


бўлиб, та ш и ш н и н г қандай баж ар и л аётга н и га таъ си р этол- 
майди. Бундай ш аклда ю к та ш и ш н и н г иқти содий са м ар а­
си асо сан ж ўнатувчи о м б ори олди д а ю к о р ти ш н и кутиб 
тури ш н и бартараф эти ш ва ортиш о п ер ац и яси н и м ехан и ­
зац и ял аш ҳисобига бўлади. Бу эса тр ан сп о р т в о си тал ар и ­
н и н г иш унум и ни о ш и р и ш б и л ан б и р га, уларга бўлган 
талабни кам айтиради.
Жўнатувчилар томонидан юк таш иш ни марказлаш тириш- 
нинг жиддий камчиликлари ҳам бор: юк таш иш ни м арш ­
рутлаш ва уларни таш кил этиш жўнатувчилар зиммасида- 
дир. Ж ўнатувчилар эса ф ақатгина ўз ю кини вақтида етказиб 
беришга қизиқади, транспорт воситасини орқа томонга юри- 
шида ундан ф ойдаланиш билан қизиқмагани сабабли, йўл 
қатновидан ф ойдаланиш коэф ф ициенти 0,5 дан ош майди. 
Агар нолинчи (бўш) қатновлар ҳисобга олинса, ундан ҳам 
кам роқ бўлади. Бундай марказлаш тирилган усулда юк та ­
ш иш ни таш кил этиш аҳоли ҳудудида биргина жўнатувчи 
бўлгандагина ҳамда йўл қатновидан ф ойдаланиш к о э ф ф и ­
ц и ен ти ч егар ал а н га н , ю к таш увчи м ахсусл аш ти ри лган
автомобиллардан ф ойдаланиш да тавсия этилади.
М арказлаштиришни тармоқдар бўйича ташкил этиш шак- 
ли маҳсулотларни сотувчи идоралар бўлишини назарда тутиб, 
бунда мазкур идоралар бир хил маҳсулотлар ишлаб чиқарувчи 
корхоналарнингтайёр маҳсулотларини сотиш ва уларни мар­
казлаштирилган усулда барча истеъмолчиларга етказиб бериш 
иш ларини бажаради. Бунда маҳсулотларни сотиш ни ташкил 
этувчи идоралар, масалан, курилиш материаллари ишлаб чиқа- 
рувчи саноатда бир гуруҳ гишт заводлар, темир-бетон конст- 
рукциялари ишлаб чиқарувчи заводлар ва ҳ.к., нефть маҳсу- 
лотлари, ун тайёрловчи катга тегирмонлар маҳсулотини сотиш 
ва марказлаш тирилган усулда уларни барча истеъмолчиларга 
етказиб бериш билан шуғулланади. Юкларни ташиш билан бог- 
л и к барча харажатларни юк қабул этувчи (эга)лар етказиб бе­
рилган маҳсулот қиймати билан бирга уларни сотувчи идорага 
тўлайди. Бундай идоралар эса транспорт саройлари бажариши 
билан боғлиқ харажатларни тўла-тўкистўлайди.
Транспорт таш килотлари орқали ю кларни марказлаш ти- 
риб таш иш шакли автотранспорт саройларида юкларни мар- 
казлаш тириб таш иш (м аркетинг) хизматини ж орий эти ш ­
ни назарда тутади. Бундай хизмат барча юк жўнатувчилар
166


билан улар ю кларини марказлаш тирилган усулда таш иб бе­
риш ҳақида шартнома тузиб, барча истеъмолчилар билан ю к­
ларни етказиб бериш чизм асини биргаликда тузади. Айрим 
ҳолларда ш артном а юк истеъмолчилари билан тузил иб, улар 
ваколатномаси (иш онч қоғози) асосида ю кларни жўнатувчи- 
лардан қабул этиб олиб, истеъмолчиларга ўз вақтида етказиб 
беради. М арказлаш тирилган ю к таш иш хизмати реж а-наряд 
тузиб, таш иш учун зарур транспорт воситаларини ажратади. 
Марказлаштирилган ю к таш иш тизим ининг транспорт шакли 
анчагина мураккаб, ам м о кўп аф залликларга эга: ю к қабул 
этувчилар таш иш вазифасидан озод этилади; юк жўнатувчи- 
лар таш иш -транспорт иш ларини таш кил этиш дан озод қили- 
нади, яъни улар ўз ю кларини ю қорида баён этилган хизматга 
топш иради. Бундан таш қари, транспорт воситаларининг ор­
тиш -туш ириш операцияларида унумсиз гуриши йўқотилади 
ва ш унинг ҳисобига уларнинг иш унуми ош ади; транспорт 
воситаларини олдиндан белгиланган маршрутларда чизма ёки 
аниқж адвал асосида ишлатиш ва бошкд имконлар яратилади.
Ю к таш иш ни марказлаш тирилган усулда таш иш ни таш ­
кил эти ш н и н г ҳудудий ш акли ш ундан и боратки , й и р и к 
шаҳар ёки иқтисодий тум анлар ҳудудида юк таш и ш н и мар- 
к а зл аш ти р и ш н и н г яго н а м ар к ази , яъ ни м аркази й д и с п е т- 
ч ерли к хизмати (М Д Х ) (м ар к ази й эксп л у атац и я хизм ати) 
таш ки л эти л и б , м азкур ҳудуддаги барча А Т С ларга ю к т а ­
ш иш да кўм аклаш ади. МДХ барча юк эгалари (кўпи н ча ю к 
ж ўнатувчилар) билан ю к таш иб бериш ш артн ом аси тузиб, 
уларни баж ариш учун тезк о р ю к таш и ш р еж аси н и иш лаб 
чиқади, тран сп орт воситаларини о қ и л о н а и ш лати ш м арш ­
рутлари ва ҳаракат чизм асини белгилайди, тр ан сп орт в оси ­
талари тури ва улар м и к д о р и н и ан и кд ай д и . Ҳудуддаги ҳар 
қайси А ТС м и ж озл ар б и л ан б евоси та б о гл а н м ай д и , у л ар ­
н и н г асо си й в ази ф аси М ДХ и хти ёри га э р таси кун и иш га 
чиқари лувчи тр ан сп о р т воситалари тури, м аркаси ва сон и
бўйича ахборот б ери ш дан иборат бўлади. Белги лан ган иш 
м арш рутлари га б и н о ан М ДХ т о м о н и д а н ҳар б и р а в т о м о ­
б и л ь учун йўл вар ақ аси ёзи л и б , ун да т р а н с п о р т воси таси
тури, м аркаси ва ҳ ай д овч и га к у н л и к т о п ш и р и қ белгил£
1
б 
берилади. А йни иш варақасига б и н оан автом обиллар иш га 
чиқарилади. Т аш иш иш и там ом лан ган дан сўнг автом обил­
лар АТСга қайтганида ҳайдовчилардан диспетчер тўлдирган 
йўл варақаси ва ундаги м аълум отларни тасдиқловчи товар-
167


тран сп орт ҳужжати қабул этиб олин и б, ундаги ёзувларнинг 
тўғрилиги тек ш и ри лад и ва улар М ДХ иш ловига берилади. 
Иўл варақаси ва то в ар -тр а н с п о р т ҳужж атлари иш лови на- 
тижалари автотранспорт саройига юборилади.
Ю к таш и ш билан боғли ққи соб-ки тобларн и МДХ баж а­
ради. Бунда МДХ, ю к ж ўнатувчилар олдида А ТС л ар н и н г 
ягона вакили, А ТС лар учун эса ягона ю к таш иш таш килот- 
чиси вазиф асини баж аради. АТС л ар мустақил баланс ҳуж- 
ж атига эга бўлиб, хўж алик ҳисобида иш лайди.

Download 6,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish