«Автомобил йщллари» кафедраси автомобил йщлларини лойихалаш асослари

Мавзу: Йщлларни лойиыалаш асослари. Йщл щьи йщналишини танлашда юк оьимлари хажмини ва харакат миьдорини хисобга олиш. Манзарали лойиыалаш ва табиат муыофазаси.


Режа:

1. 
   Йщлларни лойиыалаш асослари.
   
2. 
   Йщл щьи йщналишини танлашда юк оьимлари хажмини ва харакат миьдорини хисобга олиш.
   
3. 
   Манзарали лойиыалаш ва табиат муыофазаси.
   

Таянч сщзлари ва иборалари:
-Автомобил, йщл, лойихалаш, йщл щьи, тщсиь, химоя, транзит, масофа.

Автомобил йщлларини лойиыалашда йщл щьини танлашда 2 та принципиал фарьланиш бор.

1. 
   Катта автомагистралларни ёки юьори даражали йщлларни лойиыалаш. Бунда умумий йщналиши ва асосий оралиь пунктлари умумдавлат маъмурий, маданий ва мудофа нщктаи назаридан белгиланади.
   
2. 
   Саноат ва ьишлоь ыщжалик районларида йщл тармоьларини лойиыалаш. Бунда асосан маыаллий ыаракатга хизмат кщрсатиш назарда тутилади.
   

Автомобил йщллари тармоцини лойиыалашда асосий мезон бу ьурилиш ва фойдаланув ыаражатлари энг кам даражада бщлишини таъминлаш.
Йщл тармоьларини лойиыалаш учун Я.В.Хомяк усули амалий жиыатдан ьулай, бу бир нечта босьичларда бажарилади.

1. 
   Асосий пунктлар орасида энг ьисьа узунликдаги йщналиш схемасини танлаш. Бунда ьурилиш учун энг кам ыаражат талаб ьилсин.
   
2. 
   Тармоцнинг бошланцич ыолатини, ташишда энг кам йщл-транспорт ыаражатларини мезонини ьониьтириш учун ьщшимча звенолар киритиш.
   
3. 
   Белгиланган тармоьни йщлларни туташиш ва ажралиш жойларини аниьлаштириш йщли билан тугалловчи тщцрилаш.
   

Йщлларни лойиыалаш топширицида йщл щь чизици щтадиган бошланцич, охирги ва оралиь нуьталар кщрсатилган бщлади. Бу нуьталар таянч пунктлари деб номланади. Буларга саноат, сиёсий-маъмурий ёки маданий марказлар, транспорт бщцинлари киради. Йщл щьини таянч пунктлари орьали щтказиш ёки боцлаш кщп сонли тщсиьларга тщьнашишга сабаб бщлади.

Тщсиьлар контурли ва баландли бщлади.
Биринчи тщсиьларга: Дарёлар, аыоли пунктлари, кщл ва ботьоьликлар, тупроь ва геологик шароити бщйича ноьулай жойлар, ьщриьхоналар киради.
Иккинчи тщсиьларга: тоц тизмалари, алохида баландликлар, чщьур ва кенг жарликлар киради.
Йщл щьини щтьазишда ьор ва ьум босиш эытимолини ыам назарда тутиш керак. Щзбекистоннинг 30-35% ыудудини Ьизильум текисликлари ташкил ьилади. Бу ердаги бархон ьумлари кщчувчи ыарактерга эга.
Ьум босишидан ыимоялаш учун йщл щьини чуьур щймаларда ёки баланд кщтармаларда щтьазиш маьсадга мувофиь. Бунда албатта йщл щьини шамол йщналишига перпендикуляр щтьазиш талаб этилади.
Йщл щьида учрайдиган сув оьимларини кесиб щтишда йщл щьини иложи борича перпендикуляр кесиб щтиш лозим, бу ыаракат ьулайлигини ёки ьурилиш ьийинчилигини чегараламайди.
Маыаллий ёки транзит юк ташиш учун хизмат ьиладиган автомобил йщлларида, оралиь аыоли пунктлари билан боцланиш зарурати тщцилади. Бунда транзит харакатни щтьизишни ва шаыарнинг турли районлари билан ьулай боцланишни таъминлаш вазифаси туцилади.
I-III даражали йщллар щь чизицини аыоли пунктларидан айланиб щтишини таъминлаш уларга кириш ва чиьиш йщлларини ьуриш лозим.
Аыоли яшаш жойларида транзит ыаракат учун тщсьинликлар кщпаяди. Бунда ЙТХ сони ортиб кетади. Шовьин ва заыарли газлар чиьиш миьдори ошади. Транзит харакат тезлиги пасаяди. I-III даражали йщллар аыоли пунктидан 200 м масофада щтиши керак.

Назорат саволлари:

1. 
   Автомобил йщлларини лойихалашда йщл щьини щтьазишнинг ьанаьа усуллари бор?
   
2. 
   Йщл тармоьларини лойихалашнинг ьанаьа босьичлари мавжуд?
   
3. 
   Йщл щьини щтьазишда ьанаьа тщсиьлар бор?
   
4. 
   Йщл щьини ьум босишдан химоялашнинг ьанаьа усуллари мавжуд?
   

13-МАЪРУЗА