Avtomobil indd

Transmission moylar tarkibi.
Transmission moylarning 
ayrim xossalarini yaxshilash va ish muddatini uzaytirish 
maqsadida ular ning tarkibiga oksidlanishga qarshi, depressorli 
(qotish haroratini pasaytirish uchun), yuqori haroratlarda 
qovushoqligini oshiruvchi, ko‘pik hosil bo‘lishiga to‘sqinlik 
qiluvchi, yeyilish va tirnalishga qarshi qo‘shilmalar qo‘shiladi.
Birinchi guruh moylar tarkibiga ÅÔÎ, ÄÔ–11 turidagi 
qo‘shilmalar qo‘shiladi. Bu qo‘shilmalar moyning yemirilishga, 
shu ningdek, oksidlanishga qarshi xususiyatlarini yaxshilaydi. 
Ikkinchi guruh moylar tarkibiga ÎÒÐ yoki ËÇ–23Ê turidagi 
tirnalishga qarshi qo‘shimchalar qo‘shiladi. Uchinchi guruh 
moylar tarkibiga xlor va fosfor (xloref–40), xlor, oltingugurt va 
fosfor (ËÇ–309/2) yoki oltingugurt, fosfor va azot (ÂÈЖ1) 
bo‘lgan tirnalishga kuchli qarshilik ko‘rsatuvchi qo‘shilmalar 
qo‘shiladi. To‘rtinchi guruh moylar tarkibiga ÄÔ–11 turidagi 
qo‘shilmalar qo‘shiladi. Beshinchi guruh moylarni olish 
uchun esa ularning tarkibiga yemirilishga va tirnalishga 
qarshi xususiyatlari yuqori bo‘lgan, ko‘p maqsadlarda 
ishlatiladigan ÂÈЖ1 qo‘shilmasi yoki ÈÕÏ–14À va ÄÔ–11 
qo‘shilmalarining aralashmasidan foydalaniladi.
Qovushoqlik qo‘shilmalari sifatida molekular massasi 3000–
5000 bo‘lgan polimerlar (poliizobutilen) yoki polimetakrilat)dan 
foydalaniladi. Moyning ko‘pirishiga qarshiligini oshirish uchun 
uning tarkibiga 0,005 foizgacha miqdorda polimetilsiloksanli 
suyuqlik ÏÌÑ–200À qo‘shiladi. Moyning himoyalash xusu-
siyatini oshirish uchun unga korroziya ingibitorlari qo‘shiladi.
Issiq va mo‘tadil iqlim sharoitlarida barcha mavsumlarda 
ishlatishga mo‘ljallangan moylarning asosiy qismi moyning 
fenol yordamida tozalangan ekstratlari yoki parafinning 
moysizlantirish filtrlariga È–20 yoki È–45 sanoat moylari 

---

164
165
qo‘shib tayyorlanadi. So‘nggi yillarda bu maqsadda selektiv 
usulda tozalangan yuqori sifatli moylar (TC–14,5 va boshqalar)
dan foydalanilmoqda. Bu moylar distillat aralashmalari 
ko‘rinishida bo‘lib, ularga turli xil qo‘shilmalar qo‘shilganida 
hosil bo‘ladigan moyning moylash xususiyati va yuqori 
haroratlardagi turg‘unligi yaxshi bo‘ladi hamda bu moylardan 
havo harorati minus 30–35°C dan minus 50°C gacha bo‘lganida 
foydalanish mumkin.
Barncha mavsumlarda ishlatiladigan universal transmission 
moylar hamda gidromexanik va gidrohajmiy uzatmalar uchun 
moylar yuqori tozalikdagi moylarga (ACB–5 turidagi) quyi 
molekular polimerlar qo‘shib tayyorlanadi.