Avtomobil elektr jihozlarini ishlatish, diagnostika qilish va

2.1.3. Akkumulatorlar batareyasini ishlatish
Akkumulatorlar batareyasini almashtirish uchun avval man-
fiy, so‘ngra musbat chiqish joylariga mahkamlangan o‘tkazgich-
lar yechib olinadi. Shundan keyin akkumulatorlar batareyasi avto-
mobildan olinadi. Akkumulatorlar batareyasini avtomobildan olish
va joyiga qo‘yishda uning bankalarini birlashtiruvchi elementlar-
aro o‘tkazgichdan yoki chiqish joylaridan ushlab ko‘tarish tavsiya
etilmaydi. Bu qopqoqlar atrofidagi mastikaning darz ketishiga olib
kelishi mumkin. Yangi akkumulatorlar batareyasini o‘rnatishdan
avval undagi elektrolitning sathi va zichligini tekshirish kerak. Shu-
ningdek, batareyani mahkamlash moslamalari va akkumulatorga
ulanadigan elektr o‘tkazgichlarning sozligini tekshirish lozim.
2.6-rasm. Ý-107 belgili
akkumulatorlar
batareyasining sinov
asbobi.

---

18
Avtomobilga akkumulatorlar batareyasini o‘rnatishda manfiy
qutb o‘tkazgichini «massa»ga ulash oxirgi navbatda amalga oshi-
rilishi zarur.
Akkumulatorlar batareyasini ishlatishga tayyorlash. Avto-
mobillarda ishlatishga mo‘ljallangan akkumulatorlar batareyasi
zavoddan, asosan, elektrolitsiz, quruq zaryadlangan plastinalar
bilan chiqarilmoqda. Bunday akkumulatorlarni bir joydan ik-
kinchi joyga ko‘chirib o‘tish qulay, ularni nisbatan uzoq muddat
davomida (2 yilgacha) avtokorxona omborlarida saqlash va zaru-
rat tug‘ilganda tezda ishga tushirish mumkin. Quruq zaryadlangan
akkumulatorlarni ishga tushirishdan oldin, ularga elektrolit qu-
yiladi va zaryadlanadi.
Qo‘rg‘oshin-kislotali akkumulatorlarda elektrolit sifatida toza
sulfat kislotaning distillangan suvdagi eritmasi ishlatiladi. Elektrolit
tayyorlash jarayonida suvni kislotaga quyish qat’iyan man etiladi.
Chunki bu holda suvning ustki qatlamlari juda katta tezlik bilan
isib ketadi va qaynaydi, kislota bilan birgalikda atrofga sachray
boshlab, kishi terisiga tushib og‘ir kuyish jarohatlariga olib kelishi
mumkin. Shuning uchun elektrolit tayyorlashda faqat kislota suvga
ingichka oqim ko‘rinishida jildillatib quyiladi va maxsus shisha
tayoqcha yordamida uzluksiz aralashtirib turiladi. Elektrolit tay-
yorlash uchun ishlatiladigan idishlarning materiali plastmassa-
dan yoki sopoldan bo‘lishi tavsiya qilinadi. Shisha idishlarning
elektrolit tayyorlash jarayonida ajralib chiqadigan issiqlik ta’si-
rida yorilib ketish xavfi bor.
Elektrolit tayyorlashda yoki uni akkumulatorga quyishda te-
gishli xavfsizlik choralari ko‘rilishi zarur, xususan, ko‘zoynak ta-
qilishi, rezina qo‘lqop va etik, kislotaga chidamli materialdan tay-
yorlangan etik yoki kastum kiyilishi kerak.
Sof kislotani ishlatish va saqlash o‘ta xavfli bo‘lganligi sababli,
avtokorxonalarda, odatda, zichligi 1,4 ∙ 10 kg/m
3
. ga teng bo‘lgan
kislotaning distillangan suvdagi eritmasi ishlatiladi va bu eritma
yordamida zarur zichlikka ega bo‘lgan elektrolit tayyorlanadi. 1.2-
jadvalda iqlim sharoitlari turlicha bo‘lgan mintaqalar uchun to‘la
zaryadlangan akkumulator elektrolitlarining zichligi keltirilgan.
Quruq zaryadlangan akkumulatorlarga quyilayotgan elek-
trolit harorati 30°C dan yuqori va 15°C dan past bo‘lmasligi zarur.
Elektrolitning 25°C ga keltirilgan zichligi O‘rta Osiyoning iqlim
sharoiti uchun yil davomida 1,25—1,27∙10
3 
kg/m
3
oralig‘idagi
qiymatlarda bo‘lishi tavsiya qilinadi.

---

19
Quruq zaryadlangan akkumulatorlarga elektrolit quyishdan
oldin, hamma shamollatish tuynuklari ochilishi va akkumulatorga
havoni kiritmaslik maqsadida qo‘yilgan barcha narsalarni, xu-
susan, tiqinlar tagidagi rezina lappaklar, yopishqoq tasmalar olib
tashlanishi, ba’zi tiqinlarning shamollatish tuynugidagi plast-
massa quyilmalar qirqib tashlanishi zarur.
2.1-jadval