Avtomobil elektr jihozlarini ishlatish, diagnostika qilish va

O‘t oldirish tizimi diagnostikasi asboblari. 
O‘t oldirish tizimining
sozligi benzinli dvigatellar me’yorida ishlashining asosiy shartla-
ridan biridir. O‘t oldirish tizimining nosozligi natijasida elektr
uchqunning energiyasi kamayadi, ishchi aralashmaning yonish
jarayoni yomonlashadi va dvigatelning quvvati pasayadi, yonilg‘i-
ning solishtirma sarfi ortib ketadi.
O‘t oldirish tizimidagi nosozliklarni aniqlash uchun maxsus
asboblar zarur. O‘t oldirish tizimini to‘la diagnostika qilinganda,
quyidagi ko‘rsatkichlar tekshirilishi zarur: uzgich kontaktlari-
ning tutashib turish vaqti yoki birlamchi zanjirdagi o‘tayotgan tok
impulslar orasidagi vaqtning ularning davomiyligiga nisbati; o‘t
oldirish daqiqasini ilgarilatish burchagi; markazdan qochma va va-
kuum rostlagichlarning tavsifnomasi; uchqunlarning o‘tish ketma-
ketligi; alohida silindrlardagi uchqunning quvvati; ikkilamchi
zanjirdagi maksimal kuchlanish; yuklama bo‘lmaganda ikkilamchi
kuchlanishning maksimal qiymati; izolatsiya holati; xalaqit bo-
suvchi rezistorlarning holati; o‘t oldirish tizimi ishlayotganda
yuzaga kelayotgan xalaqitlar darajasi.
Yuqorida keltirilgan tekshirishlarning ko‘pchiligini Rossiyada
ishlab chiqarilgan ÑÏÇ-8, ÑÏÇ-12 belgili sinov qurilmalarida
o‘tkazsa bo‘ladi. Diagnostika qilinishi zarur bo‘lgan asbob ÑÏÇ-8
(12)
qurilmadagi etalon asbob o‘rniga ulanadi. Ammo bu diag-
nostika usuli ancha katta mehnat sarfini talab qiladi va tizimning
bevosita ish jarayonidagi texnik holati to‘g‘risida to‘liq ma’lumot
bermaydi. O‘t oldirish tizimini ossillograf yordamida diagnostika
qilish usuli ko‘p jihatdan bu kamchiliklardan xoli. Ossillograf ek-
ranida o‘t oldirish tizimidagi kuchlanish egri chiziqlarini etalon
ossillogrammalar bilan solishtirib, tizimda yuzaga kelishi mumkin
bo‘lgan ko‘p nosozliklarni aniqlash mumkin.
O‘t oldirish tizimini diagnostika qilish uchun Ý206 rusumli
ossillograf, Ý205 va ÝËÊÎÍ-S-100A sinov qurilmalari va motor-

---

108
tester ÏÀËÒÅÑÒ-1Ò-251 ishlatiladi. Bu qurilmalar stroboskopik
to‘pponchalar bilan ta’minlangan bo‘lib, ular yordamida o‘t
oldirishning ilgarilatish burchagini aniqlash va rostlash, o‘t oldirish
daqiqasini rostlovchi avtomatlarning ishini tekshirish mumkin.
O‘t oldirish tizimlarini ossillografik usul bilan diagnostika qilish.
Elektron-nurli ossillograf Ý-206 ekranidagi shkalaning gorizon-
tal o‘qi uzgich kontaktlarining tutashib turish burchagi bo‘yicha
darajalangan bo‘lsa (0—60
0
va 0—90
0 
chegarasida), vertikal o‘qi
yuqori kuchlanish (0—15 va 0—30 kV chegarasida) bo‘yicha da-
rajalangan. Ossillograf bevosita avtomobilning o‘t oldirish tizimiga
ulanadi. Birlamchi kuchlanish signali (4.13-rasm, 
a
) kommuta-
torning tranzistorini boshqaruvchi tok tomonidan yopilish da-
qiqasida yuzaga keladi. Ossillogrammada uch zonani ajratsa bo‘-
ladi. Ossillogrammaning tebranish amplitudasi 1 va 2-zonada yoki
faqat 2-zonada me’yordan kichik bo‘lsa, bu kondensatorning no-
sozlik alomati. Agar tebranish amplitudasi faqat 2-zonada bo‘lsa,
4.13-rasm.
Birlamchi zanjirdagi kuchlanishning ossillogrammalari:
a 
— o‘t oldirish tizimi soz bo‘lganda; 
b 
— o‘t oldirish shamlarining
elektrodlari orasidagi tirqish kamayganda; 
d 
— ikkilamchi zanjir
«massa»ga tutashib qolganda; 
e 
— ikkilamchi zanjirda to‘la
uzilish bo‘lganda.
1
kV
12
10
8
6
4
2
0
2


kV
10
8
6
4
2
0
30° 20° 10° 0°
10° 0°
20°
40°
60°
80°
40°
20°
10°
0°
20°
40°
50°
80° 60°
30°
1
2
3
20° 10°
20°
0°
30°
40°
60°
80°
40°
50°
10°
kV
20
16
12
8
4
0
kV
20
16
12
8
4
0
kV
10
8
6
4
2
0
kV
20
16
12
8
4
0
kV
10
8
6
4
2
0
kV
20
16
12
8
4
0
30°
10°
20° 10°
30°
50°
70°
40°
0°
20°