77
foydalanilgan holda olib boriladi.
Akkumulator batareyasi va startyor
(6)
larni o‘zaro ulovchi o‘tkazgichga
ketma-ket
tarzda ampermetr
(3)
ulanadi. Ampermetr salt ishlash
rejimida kam qiymatdagi tokni va to‘la
tormozlangan rejimdagi katta
qiymatdagi tokni o‘lchash uchun
almashlab ulanuvchi shunt bilan
birga ishlatiladi. Startyorga beri-
layotgan kuchlanishni o‘lchash
uchun relening chiqish qisqichi va
«massa»ga voltmetr
(2)
ulangan.
Salt ishlash rejimida tekshirishda startyorga yuklama beril-
maydi, uning yakori erkin holda aylanadi. Startyor iste’mol qila-
yotgan elektr energiyasi faqat startyorning o‘zidagi mexanik va
elektr isroflarni qoplash uchun sarf bo‘ladi. Isroflarni orttiradi-
gan nosozliklar startyorning iste’mol tokini oshiradi. Hamdo‘st-
lik mamlakatlarida (Rossiya, Belorus) ishlab chiqarilgan ba’zi
startyorlarning salt ishlash rejimida iste’mol toki va aylanishlar
chastotasining ruxsat etilgan qiymatlari 3.3-jadvalda berilgan. Òek-
3.9-rasm.
Startyorni salt
ishlash rejimida tekshirish
sxemasi.
BK
5
3
4
6
2
1
3.3-jadval
Startyor
turi
Salt ishlash
rejimi
Òo‘la tormozlanish rejimi
Kuch-
lanish,
V
Òok
kuchi,
A
Aylanish-
lar chas-
totasi,
1/min
Startyor
validagi
burovchi
moment,
kg
∙
m
Òok
kuchi,
A
Kuchla-
nish,
V
ÑÒ 368
12
70
5000
0,67
260
7
ÑÒ 221
11, 5
35
5000
0,9
295
6,5
42.3708
11,5
75
5000
1,6
520
7
ÑÒ 130-A3
12
90
3400
2,25
700
8
ÑÒ 230A1
12
80
4000
2,24
550
7
ÑÒ 402
24
35
4000
2,3
265
19,5
ÑÒ 142-Á1
24
130
7000
5,0
800
8
25.3708
24
110
5000
6,0
825
7
16.3708
24
160
2600
6,5
950
7,5
l
/min
78
shirishdan avval startyorning himoya tasmasi olinadi. Startyor ay-
lantirilayotganda cho‘tkalarning holatini kuzatib boriladi. Cho‘t-
kalarning sezilarli darajada siljishi kollektorning nosozligi, kuchli
urilish mavjudligi va kollektor plastinalari orasidagi izolatorning
bo‘rtib chiqib qolganligidan dalolat beradi.
Startyorlarni to‘la tormozlash rejimida tekshirganda (3.10-rasm)
yakor aylanmaydi. Uni maxsus moslama yordamida tormozlanadi.
Moslamaning tormozlovchi pishangining bir uchi startyor shes-
ternasi
tishlariga biriktirilib, uning aylanishiga yo‘l qo‘ymaydi.
Pishangning ikkinchi uchi dinamometrga ulangan. Yakor aylan-
maganda startyor tomonidan avj oldirilgan burovchi moment tor-
mozlovchi momenti deb yuritiladi. Òormozlovchi momentning
pishangda hosil qilgan kuch dinamometr bilan o‘lchanadi.
Startyorning tormozlovchi momenti:
Mt=PL
kgm,
bu yerda,
P
— dinamometr ko‘rsatkichi, kg;
L
— startyor shes-
ternasi o‘qi va dinamometrgacha bo‘lgan
richag uzunligi, m.
Òo‘la tormozlanish rejimida startyorning qizib ketishining ol-
dini olish maqsadida bu sinovni tez, 10—15 soniya davomida o‘t-
kazish kerak. Dinamometr ko‘rsatkichi bilan birga startyorning
iste’mol toki va qisqichlaridagi kuchlanish ham o‘lchanadi. Sinov
vaqtida olingan natijalar tekshirilayotgan startyor uchun texnik
tavsiflardagi berilgan ma’lumotlar (3.3-jadval)
solishtiriladi va
startyorning texnik holati haqida xulosa chiqariladi (3.4-jadval).
3.10-rasm.
Startyorni to‘la tormozlanish rejimida tekshirish sxemasi:
1
— ampermetr;
2
— akkumulator batareyasi;
3
— dinamometr;
4
— pishang
ilgichi;
5
— pishang;
6
—
startyor qisqichlari;
7
— voltmetr;
8
— startyor;
9
— kalit.
1
2
3
4
5
6
8
9
7
79
3.4-jadval
Sinov natijalari
Nosozlik sababi
Salt ishlash
rejimida
Iste’mol toki katta, yakor ayla-
nishlar chastotasi me’yoridan
kam.
Startyorni yig‘ish vaqtida yakor
vali va korpus bir o‘qda joylash-
magan.
Podshipniklar shikastlangan
yoki ifloslangan, moysizlangan.
Yakor vali qiyshaygan yoki uy-
g‘otuvchi chulg‘am qutbi yaxshi
qotirilmaganligi natijasida ish-
qalanish bor.
Yakor chulg‘amlarida o‘ramlar-
aro qisqa tutashuv.
Startyor yakori aylanmaydi,
iste’mol toki me’yoridan ortiq.
Massa bilan yakor chulg‘amlari,
kollektor, musbat cho‘tkatut-
qich, chiqish boltlari orasida
qisqa tutashuv.
Uyg‘otuvchi chulg‘amlar elektr
ko‘rsatkichlarining turlicha qiy-
matda bo‘lishi.
Yakor vali podshipniklarida shi-
kastlanish.
Yakor aylanmaydi, iste’mol
toki nolga teng.
Ishga tushirish zanjirida uzilish.
Òortuvchi rele chulg‘ami yoki
kalit simlarida uzilish.
Yakor aylanishlar
chastotasi
kam, iste’mol toki me’yoridan
bir necha marta kichik.
Òortuvchi rele yoki startyor re-
lesi kontaktlarining qisman ku-
yishi natijasida zanjir qarshiligi-
ning oshib ketishi.
Kollektor yuzasi ifloslangan yoki
qisman kuygan.
Cho‘tkalar yeyilgan yoki pruji-
nalari zaiflashgan.
Yakor va uyg‘otuvchi chul-
g‘amning ulanish joylarida pay-
vandning nosozligi.
Òo‘la
tormozlanish rejimida
Òormoz momenti me’yoridan
past, salt ishlash rejimida yakor
aylanishlar chastotasi juda katta.
Startyor yakori aylanadi.
Uyg‘otuvchi chulg‘amlarda qisqa
tutashuv.
Erkin yurish muftasi nosoz, ro-
liklar yeyilgan, plunjer pru-
jinalari zaiflashgan.
