Avtomatlashtirish va boshqarish

Ishdan maqsad. Manometrik termometrlarning ishlash prinsipi, o’lchash usullarini va tuzilishini o’rganish.
Manometrik termometrlar
Manometrik termometrlarning (MT) ishlash printsipi yopiq germetik termotizimda termometrik modda harorati va bosimi orasidagi bog’liqlikdan foydalanishga asoslangan termometrik modda bilan to’ldirilgan germetik termotizim (2.1. a rasm) 1- termoballon, 2- kapillyar va 3- manometrdan tashkil topgan. Manometrik trubkaning kesimlari 2.2 v va g. rasmda ko’rsatilgan. Termotizimning termometrik moddalariga qarab manometrik termometrlar gazli, suyuqlikli va kondensatsion (bug’ – suyuqlikli)larga ajratiladilar.
Termoballonni qizdirganda yopiq tizim ichida ishchi suyuqlikning bosimi oshadi, bu esa manometrik trubkaning bo’sh uchi ko’chishiga olib keladi. 5- yetaklash tortqisi, 6- tishli sektor va 7- shesteryonkadan iborat tishli sektorli mexanizm yordamida harakat 8- strelkaga uzatiladi. 9 - teskari ta’sir etuvchi prujina tishli sektorli juftda lyuftlarni (liqillashlarni) bartaraf etish uchun mo’ljallangan. Termobalon zanglamas po’latdan, kapillyar esa diametri 0,15÷0,5 mm va uzunligi 1÷60 m bo’lgan mis yoki po’latdan tayyorlanadi. Kapillyar shikastlanishdan metall yeng(shlang) bilan himoyalangan.


2.1. rasm Manometrik termometr sxemasi
1- termoballon; 2- kapillyar; 3- manometrik trubka; 4- shtutser; 5 – yetaklash tortqisi; 6- tishli sektor; 7- shesterenka; 8- strelka(mil); 9- teskari ta’sir etuvchi prujina; 10-termokompensator

Elekrt kontaktli TGP-100EK-M1, TKP-100EK-M1 ko’rsatadigan manometrik termometrlar 2.2-rasmda keltirilgan.

Vazifasi:
TGP-100EK-M1(gaz to’ldirgichli termotizim) va TKP-100EK-M1(kondensatsion to’ldirgichli termotizim) ko’rsatadigan manometrik termometrlar ko’chmas(statsionar) sanoat qurilmalarda suyuq va gazsimon muhitlar haroratini o’lchash va signal beruvchi qurilmalarning tashqi elektr zanjirlarini boshqarish uchun mo’ljallangan.
TGP-100-M1, TKP-100-M1
Signal beruvchi qurilma kontaktlarining uzilish quvvati 30 Va dan ortiq.

2.2. rasm. 1 - termoballon; 2 - birlashtiruvchi kapellyar; 3 - manometrik prujina; 4 - tutqich; 5 - tribka; 6 - sektor; 7 - strelka(mil); 8 - tsiferblat; 9 - tortqi; 10-bimetal qo’shmetalli skoba (TGP-100Ek-M1 uchun); 11- boshqaruvchi yetaklash tortqisi; 12- “minimum” kontakti; 13 – “maksimum” kontakti

Vazifasi:
TGP-100-M1(gaz to’ldirgichli termotizim) va TKP-100-M1(kondensatsion to’ldirgichli termotizim) ko’rsatadigan manometrik termometrlar ko’chmas(statsionar) sanoat qurilmalarda suyuq va gazsimon muhitlar haroratini o’lchash uchun mo’ljallangan.

2.6. Manometrik simobli termometrning ko’rsatmalari o’zgarishini aniqlang, agarda graduirovka paytida termoballon va ko’rsatuvchi asbob bir sathda turgan bo’lib, real sharoitda esa – ko’rsatuvchi asbob termoballondan 7,37 m baland joylashgan bo’lsa, termometr shkalasi 0-500⁰S. Xarorat 0 dan 500⁰S gacha o’zgarganda sistemadagi bosim 4,47 dan 14,28 mPa gacha o’zgaradi. Simobning zichligi r=13595 kg/m³.

2.9. Harorat 0 dan 500⁰S ga o’zgarganda sistemadagi bosim 100 kgs/sm² ga o’zgarishi uchun 0⁰S dagi manometrik gaz termometri sistemasida qanday boshlang’ich bosim xosil qilinishi zarurligini aniqlang. Gaz kengayishining termik koeffitsienti β = 0,00366 K^-1
2.11. TXK tipdagi termoelektrik termometrning termo e.yu.ki ishchi uchidagi harorat o’zgargan, ammo ishchi uchi va erkin uchlarining haroratini farqi saqlanib qolganda o’zgaradimi? Masalan, Ye (300, 50°S) va Ye (600, 350°S)?
Amaliy ish № 8. Termoparalar va qarshilik termometrlarining konstruktiv parametrlarini hisoblash