"avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish texnologiyasi"

Partiyadag
i
detalarnin
g soni,
ularning
o‘ziga xos 
xususiyatl
ari va
sermehnatl
igi, yil
davomida
takrorlanis
higa ko‘ra
kichik,
o‘rta va 
katta 
seriyali 
ishlab 
chiqarishla
rga 
bo‘linadi. 
ishlab 
chiqarish avvalo 
ayni bir jaroyinni 
muayyan bir 
dastgohga yuklash 
va texnologik
ketma-ket (oqim
bo‘ylab)
joylashtirish
hamda maxsus
dastgohlarni 
qo‘llash bilan
ta’riflanadi.
Maxsuslashtirilgan
dasgohlar yig‘uv
ishlarini 
malga oshirishda
sarflanadigan
vaqtni keskin
kamaytirishni
ta’minlaydigan 
o‘zaroalmashinuvc
hanlik prinsiplariga 
qattiq rioya etuvchi 
mexanizatsiyalashg
an va 
avtomatlashitilgan 
bo‘ladi. 
Yalpi ishlab 
chiqarishnin
g eng 
yuqori 
ko‘rinishi 
bo‘lib 
uzluksiz 
oqimli 
ishlab 
chiqarish 
hisoblanadi 
- har bir 
jaroyonni 
bajarish 
oqimdagi 
vaqtga 
karrali yoki 
teng 
bo‘ladi. Bu
esa
to‘xtalishlar
siz aniq
vaqtda
ishlov
berish
imkonini
beradi. Agar 
jarayonlar
vaqtlarida
tafovutlar
yuzaga
kelsa,
ishlov
berish
taktini
Ava D 

---

174 
saqlash
uchun 
qo‘shimcha 
dastgohlard
an 
foydalanilad
i. 
40 
RDB dastgohlarining 
samaradorligi quyidagilar bilan 
ifodalanadi: 
*A,B va D 
Dastur to‘g‘riligi 
va dastgoh 
qismlarining mos 
avtomatik surilish 
aniqligi bilan
belgilanadigan
ishlov berilayotgan
yuzalarning
o‘lchamlari va 
formalarining
aniqligi; ayniqsa
aniq shakldor
yuzalar va ko‘p
sondagi o‘zgarmas
o‘lchamlardan
iborat konstruktib
murakkab
zagotovkalarga 
ishlov berishda 
muhim. 
Odatdagi
dastgohlard
a ketadigan 
qo‘shimcha 
vaqt sarfi 
ulushi 70-
80%ni 40-
50% gacha 
(ishlov
berish
markazlari
da 20-30%
“CNC
Shop”) 
kamayitiris
h, ayrim
hollarda
kesish
rejimini
jadallashtiri
sh orqali
mehnat 
unumdorlig
ini
oshirish.
O‘rtacha
ishlov
berish
jarayonlari
ni RDB 
dastgohlari
ga
o‘tkazish
unumdorlik
ni tokarlik
dastgohlari
da 2-3
marta, 
frezerlik
dastgohlari
da 3-4
marta va
“ishlob
Sanoat 
rivojlanishida 
katta 
muammolardan 
biri – o‘zgarmas 
va zerikarli ish 
bilan mashg‘ul
dastgochi-
operator
ishchilariga
bo‘lgan
talabning 
kamayishi. 

---

175 
berish
markazlari”
da 5-6 
martagacha 
o‘sishiga 
olib keladi; 
41 
1952 yilda Natrov yaratilgan 
Tokirlik stanogi qanday ishlab 
chiqarish turiga moslashtirilgan 
edi. 
*donali 
yalpi 
o‘rta 
seriyali 
42 
RDB stnoklarida to‘liq 
bazalashda zagotovka nechta 
tayanch nuqtasida bazalanadi? 
*6 
5 
4 
3 
43 
Yo‘naltiruvchi baza deb 
qanday bazaga aytiladi? 
*Zagotovk
ani ikki 
erkinlik 
darajasida
n: bir o‘q 
bo‘yicha 
siljishi va 
ikki o‘q 
bo‘yicha 
burilishida
n mahrum 
qiluvchi 
bazaga 
aytiladi 
Zagotovkani uch 
erkinlik 
darajasidan: bir o‘q 
bo‘yicha siljishi va 
boshqa ikki o‘q 
bo‘yicha 
burilishidan 
mahrum qiluvchi 
bazaga aytiladi. 
Zagotovkan
i bitta 
koordinata 
o‘qi 
bo‘yicha 
siljishi yoki 
bir o‘q 
atrofida 
burilishidan 
mahrum 
qiluvchi 
bazaga 
aytiladi 
Zagotovkani 
to‘rt erkinlik 
darajasidan: ikki 
o‘q bo‘yicha 
siljishi hamda 
shu ikki o‘q 
bo‘yicha 
burilishidan 
mahrum 
qiluvchi bazaga 
aytiladi 
44 
RDB stanoklarda qo‘llanadigan 
asboblarning birinchi guruhiga 
kanday asboblar kiradi? 
*O‘z o‘qi 
atrofida 
aylanadiga
n asboblar 
Tashqi va ichki 
aylanma yuzalarni 
yo‘nish hamda yon 
yuzalarni qirqish 
uchun asboblar 
Tashqi 
silindrik, 
konussimon 
va yon 
yuzalarga 
ishlov 
beradigan 
asboblar 
Asosiy ichki 
yuzalarga ishlov 
berish uchun 
markazlangan 
asboblar 
45 
Zenkerlarni odatda RDB 
tokarlik stanoklarda 
foydalaniladigan asboblar 
nomenklaturasiga 
kiritishmaydi. Buning sababi 
nima?
*Chunki 
bunday 
stanoklard
a 
teshiklarga 
ishlov 
berishni 
teshik 
yo‘nish 
keskichlari 
bilan 
bajarish 
yuqori 
mahsuldor
likni 
ta’minlayd
Chunki ular 
faqatgina 
detallarning katta 
partiyasida kichik 
diametrli 
teshiklarga ishlov 
berishda samarali 
bo‘lishi mumkin. 
Chunki 
RDB 
tokarlik 
stanoklar 
teshik 
yo‘nish 
keskichlari 
yordamida 
aniqligi va 
yuzasining 
sifati 
bo‘yicha 
razvertkalas
hda olish 
mumkin 
bo‘lgan 
Chunki umumiy 
hollarda 
zenkerlab ishlov 
berishda 
qo‘yimlar 
jadvallar 
bo‘yicha 
belgilanishi yoki 
hisobiy yo‘l 
bilan aniqlanishi 
mumkin 

---

176 
i va ishlov 
berilgan 
yuzalar 
ham 
sifatliroq 
bo‘ladi 
teshiklardan 
past 
bo‘lmagan 
teshiklar 
olish 
imkoniyatin
i beradi 
46 
Ekvidistant deb ataladigan 
sxemadan kanday detallarga 
ishlov berishda foydalanish 
mumkin
*Shakldor 
detallarga 
ishlov 
berishda 
Slindrik detallarga 
ishlov berishda 
Kombinatsi
yalangan 
detallarga 
ishlov 
berishda 
Barcha javoblar 
tugri 
47 
Texnologik hujjatlash deb ….. 
*Ishlab 
chiqarishn
i tashkil 
qilish 
uchun 
zarur 
bo‘lgan 
ma’lumotl
ardan 
tashkil 
topgan va 
detal 
tayyorlash 
texnologik 
jarayonini 
belgilab 
beradigan 
matn va 
grafik 
hujjatlar 
kompleksi
ga 
aytiladi. 
U yoki bu 
bosqichdagi 
ishlarni bajarishda 
tuziladigan va 
keyingi bosqichlar 
uchun boshlang‘ich 
ma’lumot 
hisoblanadigan 
xujjatga aytiladi. 
Universal 
va RDB 
stanoklar; 
qirqish, 
yordamchi 
va o‘lchash 
asboblari, 
moslamalar 
va ishlov 
beriladigan 
materiallar; 
qirqish 
rejimlari 
normativlari
; RDB 
stanoklarda 
ishlov 
berish 
iqtisodiy 
samaradorli
gini 
aniqlash 
bo‘yicha 
hujjatga 
aytiladi. 
Nafaqat 
blankalar 
shaponai, balki 
yozuvlar 
xarakteri, 
atamalar va 
tushunchalar, 
shartli belgilar 
va h.k. ni 
belgilab 
beradigan 
hujjatga aytiladi. 
48 
RDB stanoklardan foydalanish 
samaradorligini oshirish uchun 
ishlov berish tannarxini 
kamaytirish muhim ahamiyat 
kasb etadi. U qanday formula 
bilan aniqlanadi? 
*

S=

S
1
–S
2. 
S
ib 
= L (1 + Z / 
100) 
P = S + E
n
K
v
T
k
= (K
2
–

K
1
) 
(

S
1
–S
2
)
 
49 
“
Zigzagsimon va Speralsimon” 
tushunchalari qaysi asbobda 
ishlov berish turi xisoblanadi? 
*Frezalash Parmalash 
Zenkerlash 
Xoninglash 
50 
Korpus va bazaviy detallar 
uchun jihozlar tanlashda 
detallar necha guruhga 
bo‘linadi? 
*5
guruhga 
3 guruhga 
4 guruhga 
2 guruhga 

---

177 
51 
Frezaning qo‘shni o‘tishlari 
orasidagi masofani belgilash
nimani aniklaydi? 
*Kirkish 
kalinligini. 
Kesish 
chukurligini. 
Surish 
tezligini. 
Moslama turini 
52 
Avtomatlashtirilgan ishlab 
chiqarish texnologiyasi 
asoslari” fani nimani 
o‘rganadi? 
*Mashinas
ozlik
texnologiy
asining
umumiy
qonun-
qoidalarig
a
asoslangan
va qisman 
yoki to‘liq 
avtomatlas
htirish 
sharoitlari
da 
mashinalar 
ishlab 
chiqarish 
hodisa va 
jarayonlari
ni 
mashina detallariga 
mexanik ishlov 
berish texnologik 
jarayonlarini 
Yig‘ishni 
texnologik 
jarayonlarin
i ishlab 
chiqish 
uchun 
maxsulotni 
tuzilishini 
o‘rganadi 
To‘g‘ri javob 
yo‘q 
53 
Mashinalarni ishlab chiqarish 
bosqichlari? 
*Zagatovk
alarni 
olish,zagat
ovkalarga 
mexanik 
*Ishlov 
berish,mas
hinalarni 
yig‘ish va 
sinash 
Texnalogiya 
tuzish,detallarni 
ishlab 
chiqarish,detallarni 
yig‘ish 
Zagatovka 
tayorlash,uz
ellarni 
yig‘ish,mas
hinalarni 
yig‘ish 
B va S 
54 
Konstruktor bilan umumiy
vazifalarni echishda 
mashinalarning yig‘uv 
texnologik jarayonlarini ishlab 
chiquvchi texnolog nechta 
shartni bajaradi? 
*5 ta 
4 ta 
3 ta 
2 ta 
55 
Ishlab chiqarish turlari? 
*Donali,se
riyali,yalpi 
Donali,may
da 
seriyali,yalp
i 
mayda 
seriyali,ko‘
p 
seriyali,yalp
i 
mayda seriyali, 
yalpi 
56 
Avtomatik liniyalarni yaratish 
uchun necha yilgacha vaqt sarf 
bo‘ladi? 
*5 yil 
4 yil 
3 yil 
2 yil 
57 
Friksiyali (yoki tishsiz) arra 
deb nima ataladi? 
*Elektr 
yuritma 
yordamida 
elektr yuritma 
yordamida 120-160 
m/sek tezlikda 
elektr 
yuritma 
yordamida 
elektr yuritma 
yordamida 
aylanadigan 

---

178 
100-140 
m/sek 
tezlikda 
aylanadiga
n ingichka 
disk 
ataladi 
aylanadigan 
ingichka disk 
ataladi 
90-110 
m/sek 
tezlikda 
aylanadigan 
ingichka 
disk ataladi 
ingichka disk 
ataladi 
58 
150-200 mm diametrgacha 
vallarni tayyorlashda nimadan 
foydalaniladi? 
*Prokat 
Shtampovka 
Quyma 
To‘g‘ri javob 
yo‘q 
59 
Tashqi rezbani qaysi asboblar 
yordamida xosil qilinadi? 
*Keskichl
ar, 
grebenka, 
plashka va 
... 
diskli va guruhli 
frezalar , parma ... 
jilvirlash 
chambarakl
ari , zenker 
... 
To‘g‘ri javob 
yo‘q 
60 
Ichki rezbani qaysi asboblar 
yordamida xosil qilinadi? 
*Keskichl
ar, 
metchiklar
, 
harakatsiz 
metchiklar
, guruh 
frezalar 
qo‘llanilad
i. 
keskichlar, plashka, 
harakatsiz 
metchiklar, guruh 
frezalar 
qo‘llaniladi. 
keskichlar, 
metchiklar, 
harakatsiz 
metchiklar, 
sverlo 
qo‘llaniladi. 
To‘g‘ri javob 
yo‘q 
61 
Mashina detallarini bir-biriga 
etarli aniqlikda 
biriktirilmasa..... 
Foydalanis
h davrida 
*Sifatli va 
ishonchli 
ishlamaydi 
Tasiri yo‘q 
Ortiqch 
mehnat 
sarfini talab 
qiladi 
mashinasozlikda
yig‘ish 
jarayoniga katta 
amiyat 
berilmayadi 
62 
Mashinasozlik texnologiyasi
bu 
*Mashinal
arni
ishlab
chiqarish
jarayonlar
ni 
o‘rganuvc
hi 
fan 
bo‘limi 
Yangi turdagi 
mashinalarni 
ishlab chiqish 
va sotish 
Quymachlik
ning 
maxsus 
bo‘limi 
Barchasi 
to‘g‘ri 
63 
Individual keltirish tamoyili 
bo‘yicha qanday ishlab 
chiqarishlarda qo‘llaniladi. 
*Yakka 
tartibli va 
mayda 
seriyal 
Barcha 
tarmoqlarda 
To‘g‘ri 
javob 
berilmagan 
Yalpi ishlab 
chiqarishda 
64 
Mashina sifat
ko‘rsatkichlarining ichida
muhim va eng qiyin
erishiladigan ko‘rsatkich 
*Mashina 
aniqligi 
texnik shart 
sxemalarini
qurilishi 
texnologik 
jarayoni va 
mahsulot ishlab 
chiqarish 
65 
mashinaning o‘lchamlar 
aniqligi parametrlari 
*Barchasi 
to‘g‘ri 
mashina ishchi 
yuzalarini aniqlash 
mahsulot
va
texnologik 
jarayonlarni 

---

179 
jarayonlar
ko‘rsatkichl
arining
dopusk 
bajarish vositasi 
66 
Aylanuvchi tana detallari 
sinfini nechagabo‘lish 
mumkin: 
*3 ta 
5 ta 
7 ta 
6 ta 
67 
Vallar sinifiga qaysilar kiradi 
*Barchasit
o‘g‘ri 
O‘qlar 
vallar 
barmoqlar 
68 
Vallar uchun prutok va 
zagotovkalarni qanday 
to‘g‘rilash
mumkin 
*Presslard
a
Bolg‘alab 
toblab 
Barchasi 
to‘g‘ri 
69 
Disklar sinfiga qaysilar 
kiradi 
*Barchasi 
to‘g‘ri 
maxoviklar 
disklar 
shkivla 
70 
Aylanuvchi tana detallari 
bular- 
*Barchasi 
to‘g‘ri 
disklar 
vtulkalar 
vallar 
71 
Rezbaning uchburchaksimon
profildagi burchagi necha 
gradus 
*60° 
Barchasi to‘g‘ri 
65° 
55° 
72 
Texnologik hisoblar: 
*Barchasi 
to‘g‘ri 
Qo‘yimlarni 
hisoblash 
Texnologik 
o‘lcham 
tahlili 
Kesish 
maromlarini 
hisoblash 
73 
Dyumli rezba 
uchburchaksimon
profildagi burchagi necha 
gradus 
*60° 
56° 
68° 
65° 
74 
Texnologiyu jarayon hujjatlari 
*Marshrut 
kartani va 
operatsion 
kartani 
Dastlabki 
ma’lumotni olis 
Bazalarni 
tanlash 
jarayon 
Chizmani 
texnologik 
tekshirish 
75 
Yig‘ish ishi ishlab chiqarish 
jarayonining nechanchi 
bosqichi hisoblanadi 
*Oxirgi 
mashinasozlikda
yig‘ish jarayoniga 
katta amiyat 
berilmayadi 
Barcha
javoblar 
to‘g‘ri 
Avvalgi 
76 
Mashinalarning ishlash 
davridagi ishonchliligiga va
chidamliligiga sezilarli ta’sir 
etadi
*Barchasi 
to‘g‘ri 
Yig‘ish ishlarining 
sifati 
Mashina 
detallarini 
bir-biriga 
etarli 
aniqlikda 
biriktirils 
Ishchi detallar 
77 
Yig‘ishning necha xil tamoyili 
mavjud 
*Barcha 
javoblar 
to‘g‘ri 
individual keltirish 
tamoyili bo‘yicha 
o‘zaro 
almashinuv
chanlik 
tamoyili 
bo‘yicha 
O‘zaroalmashin
uvchanlik 
tamoyili 
bo‘yicha 
78 
“Robot" termini kim 
tomonidan 
birinchi
bo‘lib ishlatilgan 
*Karel 
Chapek 
Y.M.Solomenseva 
Balabanov 
A.N 
Diomidov B. B. 

---

180 
79 
Robotda asosiy elementlar 
qaysilardan tashkil topgan 
*Manipuly
ator, 
boshqarish 
sistemasi, 
harakatlan
tirish 
vositalari 
manitor 
kuzatish 
aniq ishlash 
boshqarish 
sistemasi 
manipulyato
r 
harakat 
tezligi 
Barcha javoblar 
to‘g‘ri 
80 
Mamlakatimizda birinchi 
sanoat robotlarini (UM-1) 
qachon ishlatilgan 
*1972-
1973 
yillarda 
1880-1890 
yillarda 
1820-1930 
yillarda 
1920-1945 
yillarda 
81 
profildagi burchagi 60° 
gradusli rezba qanday 
nomlanadi 
*Metrik 
Dyumli 
Metrik va 
Dyumli 
uchburchaksimo
n 
82 
Yig‘ishishlri tashkiliy shakliga 
ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi 
*B va D 
javoblar 
to‘ g‘ri 
harakatdagi 
statsionar 
odatiy 
statsionar 
83 
Statsionar yig‘ish ishlari ishchi 
guruh tomonidan
………balariladi
*Bir
joyda 
yig‘ish 
Bir nechta joyda 
yig‘ish 
B va D 
javoblar 
to‘ g‘ri 
Alohida- alohida 
yig‘ish 
84 
profildagi burchagi 55° 
gradusli rezba qanday 
nomlanadi 
*Dyumli 
Metrik 
Metrik va 
Dyumli 
uchburchaksimo
n 
85 
Sanoat 
robrtlari 
qanday 
boshqariladi 
*Maxsus 
programad
a 
Buruqlar asosida 
Boshqarilm
aydi 
Sensorlar orqali 
86 
Manipulyatorlar sanoatda
nechta
harakatni bajara oladi 
*200-1000 1000-1500 
12000 
40-80 
87 
Qaysi usul «Aniqlikka 
erishguncha ishlov berish va 
o`lchash» usuli hisoblanadi? 
*O`lchaml
arni RDB 
stanogida 
olish 
O`lchamlarni 
avtomatlashtirilgan 
liniyada olish 
O`lchamlar
ni 
sozlangan 
universal 
dastgohda 
olish 
Detallar 
o`lchamlarini 
dastgohlarda 
ishchi 
tomonidanindivi
dual olish 
88 
Ishlab chiqarish jarayonlari 
nechta bosqichdan iborat? 
*6 bosqich 2 bosqich 
5 bosqich 
3 bosqich 
89 
Mashina detallari 
zagotovkalariga mexanik 
ishlov berish usullari… 
*qirindi 
ajratib 
olish 
hisobiga, 
plastik 
deformatsi
yalash,met
allarni 
sovuqlayin 
to`g‘rilash, 
plastmassa
larni 
plastik 
qirindi ajratmasdan 
va ajratib ishlov 
berish 
plastik 
deformatsiy
alash 
metallarni 
sovuqlayin 
to`g‘rilash 

---

181 
deformatsi
yalash 
90 
Tokarlik dastgohida patroni 
necha xil bo‘ladi? 
*2,3,4va 
sangali 
bo‘ladi 
universal va 
maxsus 
pnevmatik 
mexanik 
kulachokli va 
kulachoksiz 
To‘qqizinchi guruh dastgohlari 
qaysi? 
*har xil 
maxsus 
kombinatsiy
alashgan 
bu guruh yo‘q 
91 
Ko‘p seriyali ishlab 
chiqarishda teshikni o‘lchashda 
qaysi o‘lchov asboblardan 
foydalaniladi. 
*kalibr 
probka 
shtangensirkul 
kalibr kolso 
lineyka 
92 
Seriyali ishlab chiqarishda 
qanaqa o`lchov asboblari 
ishlatiladi? 
*maxsus 
va standart 
o`lchov 
asboblar 
(kalibr, 
skoba), 
moslamala
r 
universal 
maxsus 
o`lchov 
priborlari 
optik 
o`lchash, 
mikrometrla
r 
maxsus va 
standart o`lchov 
asboblar (kalibr, 
skoba) 
93 
Mexanik ishlov berish uchun 
dastgoh tanlash qaysi 
parametrlarga asoslanib 
tanlanadi? 
*barcha 
parametrla
r bo`yicha 
Dastgoh quvvati 
Dastgoh 
aniqligi 
ishlab 
chiqaruvchanlik 
94 
Pozitsiya nima? 
*zagotovk
a 
joylashuvi 
va 
kesuvchi 
asbobning 
zagotovka
ga bog‘liq 
holda 
harakati 
zagotovkani 
dastgohga nisbatan 
joylashuvi 
zagotovkani 
kesuvchi 
asbobga 
nisbatan 
joylashuvi 
texnologik 
jarayonning 
tugallangan 
qismi 
95 
Ish bajarishi bo‘yicha 
dastgohlar necha guruhda 
bo‘ladi? 
*9 
6 
8 
10 
96 
Sirt g`adir–budirligiga kesish 
rejmlaridan qaysi birlari 
sezilarli ta`sir ko`rsatadi? 
*kesish 
chuqurligi 
va surish 
kesish tezligi va 
surish 
surish va 
amaliy vaqt 
kesish 
chuqurligi va 
tezligi 
97 
Navoiy mashinasozlik 
zavodida qanaqa modeli 
frezalash dastgohi ishlab 
chiqariladi? 
*NF630 
6N12 
6605 
6N12F3 
98 
Qanday baza «tayanch» bazasi 
bo`ladi? 
*zagotovk
a yoki 
buyumni 
4-ta 
erkinlik 
darajasida
n mahrum 
zagotovka yoki 
buyumni 2-ta 
erkinlik darajasidan 
mahrum etuvchi 
baza 
zagotovka 
yoki 
buyumni 3-
ta erkinlik 
darajasidan 
mahrum 
zagotovka yoki 
buyumni 1-ta 
erkinlik 
darajasidan 
mahrum etuvchi 
baza 

---

182 
etuvchi 
baza 
etuvchi 
baza 
99 
Har bir guruh dastgohlari 
necha tiplarga bo‘linadi? 
*9 
8 
7 
10 
100 
Operatsiya nima? 
*texnologi
k 
jarayonnin
g 
tugallanga
n qismi, 
bir ishchi 
joyida 
bajariladig
an ishlar 
ketma-
ketligi 
texnologik 
jarayonning 
tugallangan qismi 
bir ishchi 
joyida 
bajariladiga
n ishlar 
bir ishchi 
tomonidan 
bajariladigan 
ishlar 
101 
Korpus detallari zagotovkalari 
qaysi usulda olinadi 
*barcha 
usullarda 
payvanlash 
shtamplash 
quyma 
102 
Prizmadagi valni nechta 
erkinlik darajasi bor? 
*2 
3 
8 
6 
103 
Massasi 30-100t bo`lgan 
dastgohlar qaysi guruhga 
kiritiladi? 
*O`ta 
og‘ir 
O`rtacha 
og‘irlikdagi 
Engil 
Og‘ir 
104 
Kesish tezligi qanday 
aniqlanadi? 
*
1000