Avтomaтikaning тeхnik vosiтalari

7.6.  Elektromagnitli  muftalar 
   
Muftalar  —  uzatma  va  ishchi  mexanizmlar  orasidagi  bog‘lovchi  zveno 
hisoblanadi.  Ularning  ish  prinsipi  bog‘lovchi  elementlarning  elektromagnit 
xususiyatlariga asoslangan. 
   
Elementlarning  bog‘lanishi  ko‘rinishiga  qarab  muftalar  funksiyali  quruq 
ishqalanuvchan,  qovushoq    ishqalanuvchan  va  siljish  muftalarga  ajratiladi. 
Quruq  ishqalanish  muftasi    (7.4,  a-rasm)    3  va  9  vallarga  bog‘langan  5,  6  -  
ikkita yarim mufta holda 2 xalqa va 4 shetkalardan kuchlanish qabul qiluvchi 1 
cho‘lg‘amdan  tashkil  topgan.  6-  yarim  muftaning  boshqariluvchi  qismi  8- 
shponkaning  o‘qi  bo‘yicha  xarakatlanadi,  u  ishchi  mexanizmning  9-vali  bilan 
bog‘langan.  Boshqariluvchi  6  mufta    7  prujina  yordamida  5  boshqaruvchi 
muftaga  nisbatan  siqiladi.  Cho‘lg‘amlarga  elektr  toki  berilishi  bilan  hosil 
bo‘lgan  elektromagnit  maydon  7  prujina    kuchini  yengib,  boshqariluvchi  6 
muftani tortadi.  Ishqalanish  kuchlari  hisobiga  5  va  6  yarim  muftalarda  hosil 
bo‘ladigan  aylantiruvchi  moment  boshqaruvchi  valdagi  boshqariluvchi  valiga 
o‘tkaziladi.  Uzatilayotgan  aylantiruvchi  momentni  kattalashtirish  uchun 
muftalarni ko‘p diskli ko‘rinishda tayyorlanadi. 
Qovushoq  ishqalanuvchi  muftalar  (7.4  b-rasm)  ferroparo-shakli  yoki 
magnitli  emulsiyali  tarkibiga  ega  bo‘lib,  boshqariluvchi  va  boshqaruvchi 
elementlarda  bog‘lovchi  qatlam  hosil  bo‘ladi.  Bunday  muftalarning  xarakterli 
tomoni  shundaki,  magnit  oqimi  ortib  borishi  bilan  uzatiluvchi  aylantiriluvchi 
moment  ortib  boradi.  Bunday  muftalar  yuklamalarga  nisbatan  chidamli  bo‘lib, 

---

 
134 
tez xarakatlanuvchan  IM lardan hisoblanadi (vaqt doimiysi Т=0,005... 0,008 s), 
ularning  uzatish  koeffitsiyenti  K=3500.  Bu  muftalar  konstruktiv  tuzilmasiga 
ko‘ra  g‘altaklarning  joylashishi,  soni,  ishchi  yuzasining  shakliga,  tok  
o‘tkazgichlarining ko‘rinishi  va boshqa belgilariga ko‘ra farqlanadi 
 
 
 
7.4-rasm. Quruq ishqalanish va qovushoq ishqalanish  muftasining 
konstruktiv va elektr  sxemalari.