Avтomaтikaning тeхnik vosiтalari

7.5.  Elektromagnitli ijro mexanizmlari 
 
 
Avtomatik  rostlash  va  boshqarish  tizimlarida  elektr  energiyasini  ishchi 
organning  tekis  xarakatiga  aylantirib  beruvchi  elektromagnitli  uzatmalar  IM  lar 
sifatida qo‘llanishi mumkin. Bu elementlar yana solenoidli mexanizmlar deb ham 
yuritiladi. 
 
Elektromagnitli  IM  lar  tipi,  tuzilishiga  ko‘ra  chiqish  koordinatasi 
ko‘rinishlarga ajratilishi mumkin:nto‘g‘ri xarakatlanuvchan rostlovchi organga ega 
bo‘lgan  IM  lar  uchun:  siljish,  tezlik  ta‘sir  qiluvchi  kuch;  aylanuvchan  xarakatga 
ega bo‘lgan rostlovchi organli IM lar uchun: aylanish burchagi, aylanish chastotasi, 
aylanish momenti. 
 
Elektromagnitlar  o‘zgaruvchan  (bir  fazali  va  uch  fazali),  o‘zgarmas  tokli 
bo‘lishi  mumkin.  Ularning  asosiy  tavsifnomasi:  yakorning  surilishi;  yakorning 
surilishi  va  tortish  kuchi  orasidagi  bog‘lanish;  yakorning  surilishi  va 
elektroenergiya sarfi, ishga tushish vaqti orasidagi bog‘lanish. 
     Yakorning  maksimal  surilishiga  qarab  qisqa  yurishli  va  uzun  yurishli 
elektromagnitlar ajratiladi. 
Elektromagnitlar qo‘yidagi talablarga javob berishi kerak: 
            1.  Тanlanayotgan  konstruksiya  siljish  uzunligi,  tortish  kuchi  va  berilgan 
tortish tavsifnomasiga mos kelishi kerak; 
            2. Тez xarakatlanuvchan tizimlar uchun shixtalangan magnitli o‘tkazgichga 
ega 
bo‘lgan 
elektromagnitlar, 
sekin 
xarakatlanuvchan 
tizimlar 
uchun 
shixtalanmagan  magnit  o‘tkazgichga  ega  bo‘lgan  hamda  massivli  mis  gilzali 
elektromagnitlar qo‘llanilishi mumkin. 
             3. Ishga tushish sikllari soni yo‘l qo‘yilgandan kam bo‘lishi kerak. 

---

 
133 
             4.  Bir  xil  mexanik  ishlar  uchun  o‘zgaruvchan  tok  elektromagnitlari 
o‘zgarmas  tokda  ishlovchi  elektromagnitlarga  nisbatan  ko‘proq  elektroenergiya 
talab qiladi. 
             5. Elektromagnitlar ishlatish  uchun qulay va oddiy bo‘lishi kerak. 
Elektromagnitlarni  kuchlanish,  tok  va  quvvat  kattaliklari  orqali  tanlash 
mumkin. Elektromagnit tanlangandan so‘ng uning cho‘lg‘amlari qizishga nisbatan 
xisoblanadi. Bu holda ruxsat etilgan qizish harorati 85...90
0
 S xisobida olinadi.