Avtomatika va energetika

8.4- rasm. Muvozanatlashgan TEYUKni o‘lchash chizmasi.

Tok yordamchi E manbadan zanjirga o‘tadi. Bu zanjirning b va c nuqtalari o‘rtasida Rp o‘zgaruvchan qarshilik — reoxord ulangan. Reoxord L uzunlikdagi kalibrlangan simdan iborat. b nuqta va c oraliqda reoxordning sirpanuvchi kontaktli sirpang‘ichi joylashgan. Har qanday ikki nuqta o‘rtasidagi potensiallar ayirmasi qarshilikka to‘g‘ri proporsional bo‘ladi. Ketma-ket ulangan termojuft bilan qayta ulagich orqali sezgir millivoltmetrga nol galvanometr NG ulanadi, termojuft zanjirida tok borligi shu indicator orqali aniqlanadi. Termojuft uning toki tarmoqda yordamchi manba toki bilan bir yo‘nalishda yuradigan qilib ulanadi. TEYKni o‘lchash uchun reoxord sirpang‘ichi nol galvanometr strelkasi nolni ko‘rsatguncha suradi. Ayni paytda qarshilikdagi kuchlanishning kamayishi o‘lchanayotgan TEYKga teng bo‘ladi. Quyidagi tenglama bu holatni tavsiflaydi:

U_ab = I•R_ab. (8.7)

Itok qiymati milliampermetr ko‘rsatkichi bilan aniqlanadi. Shunday qilib, E(t, t0) termojuftning TEYK reoxord qarshiligi R_bc tarmog‘idagi kuchlanish tushuvi miqdori bilan aniqlanib, qolgan qarshiliklarga bog‘liq emas. Rbc reoxord shkala bilan ta’minlanishi va shkala bo‘linmalari millivolt yoki harorat graduslariga teng bo‘lishi mumkin. TEYKni o‘lchash aniqligi reoxord zanjiridagi I tok kuchining o‘zgarmasligiga bog‘liq. Tok kompensatsion usul bilan beriladi va nazorat qilinadi. Buning uchun potensiometr chizmasiga normal elementli qo‘shimcha kontur kiritiladi. 8.5- rasmda o‘zgarmas ishchi tokli potensiometrning chizmasi keltirilgan.