Автоматика асослари ва микропроцессор техникаси

 
 
 
 
 
 
 
МАЪРУЗА № 5 
 
Автоматиканинг рақамли қурилмалари 
Режа
1. Мантиқли сигналлар ва улар устида бажариладиган асосий оддий амаллар.
2. Мураккаб мантиқли қурилмалар: Шифратор ва дешифратор, кодларни 
ўзгартирувчи қурилма, саноқли қурилма, импульс частотасини бўлувчи ва 
импульсларни тақсимловчи қурилма. 
3. Триггерлар ва уларнинг турлари. 
4. Кетма-кет ва параллел ишловчи регистрлар. 
5. Қўшувчи қурилмалар. 
6. Хотира қурилмалари. 
Т 
U
m 
U 

---

 
34 
Автоматиканинг рақамли қурилмалари 
Яримўтказгичли электроника ривожланишининг замонавий босқичи бир 
кристалл ЭҲМ, RISC процессор, микропроцессорли тизимлар, хотира қурилмалари, 
интеграл схемаларнинг катта тўпламда ишлаб чиқарилиши ва кенг номенклатураси 
яратилиши билан характерланади. Мантиқий матрицалар билан дастурланадиган 
матрицали кристаллар базасидаги катта интеграл схемалар (КИС) нинг буюртмали 
бозори сезиларли даражада ривожланмоқда.
Автоматика ва автоматлаштиришда рақамли қурилмаларнинг аҳамияти жуда 
катта. 
 
Рақамли қурилма – рақамли маълумотни қабул қилиш, қайта ишлаш ва 
узатиш учун хизмат қиладиган қурилма ҳисобланади. ЭҲМ, компьютерлар ва бошқа 
автоматлаштириш қурилмаларининг асосий қурилмалари рақамли қурилмалар 
ҳисобланади.
Рақамли қурилма элементлари - қурилмани мантиқий лойиҳалаш ва техник 
ишлатишда бўлинадиган кичик вазифавий қисмларидир. Ушбу кичик вазифавий 
қисмлар оддий мантиқий ѐки ѐрдамчи вазифани бажаради.
Интеграл схемалар, турли хил транзисторлар ва диодлар, резисторлар, 
конденсаторлар ва индукторлар рақамли қурилма элементларининг компонентлари 
бўлиб ҳисобланади.
Рақамли қурилма элементлари қўлланилиш тартибига кўра қуйидагиларга 
бўлинади: мантиқий, эслаб қолувчи, кучайтирувчи-шакллантирувчи, ѐрдамчи, 
махсус қурилмалар.