Автоматика асослари ва микропроцессор техникаси

 
ДХ+ 
 
ТХ+ 
 
ПА 
 
 
ПА 
 
 
МП 
 
ПА 
 
Магистраль 

---

 
58 
б)
7,2-расм. Ахборот узатишни ташкил этиш усуллари 
а) дастурий-бошқарилувчи узатиш; 
б) хотирага бевосита мурожаат (ХБМ). 
Дастурий бошқарилувчи узатишда сўзларнинг узатилиши процессор
регистрлари орқали бажарилади ва процессор дастурига мос келувчи командалар 
билан амалга оширилади. 
Маълумотлар блокларини тезкор киритиш-чиқариш ва микропроцессорларни
киритиш-чиқариш операцияларини бошқаришдан ажратишда хотирага бевосита
мурожаат қилишдан фойдаланилади. 
Хотирага бевосита мурожаат ТХҚ ва ХҚ орасидаги маълумотлар узатиш ва 
алоқа ўрнатишнинг микропроцессордан автоном бўлишини таъминлайдиган 
маълумот алмашув усули деб аталади. Хотирага бевосита мурожаат МПТ нинг 
умумий самарадорлиги ва ахборотни киритиш-чиқариш тезлигини ошириб 
уларни реал вақтдаги системаларда ишлашга қодирлигини бир мунча оширади. 
Дастурланувчи периферия адаптерларининг пайдо бўлиши периферия
қурилмаларини интерфейсга уланишини таъминловчи тизимларни лойиҳалашга
олиб келди, бунда аппаратурани ишлаб чиқариш соҳаси дастурий таъминотни 
ишлаб чиқариш соҳаси билан уйғунлашади. 
Умумий қўллланиладиган унифицирланган интерфейсли КИС дастурлаш 
ҳисобига эришиладиган универсал қўлланишга эга бўлади.
Дастурланувчи периферия адаптерлари қандайдир қўшимча ташқи мантиқий 
схемаларсиз турли периферия жиҳозларининг кенг тўплами учун интерфейсли КИС 
сифатида ишлатилиши мумкин.
 
Киритиш-чиқариш интерфейслари. 
Тизим шинаси – магистралга ташқи қурилмаларнинг уланиши киритиш-
чиқариш контроллерлари (КЧ интерфейслари) деб аталувчи электрон схемалар 
воситасида амалга оширилади. Улар электр сигналлари даражасига мос бўлади, 
шунингдек машина маълумотларини қурилма учун зарур бўлган форматга қайта 
ўзгартиради ѐки тескариси. Одатда КЧ контроллерлари процессор билан биргаликда 
интерфейсли плата кўринишида конструктив бажарилади. Киритиш-чиқариш 
жараѐнида ахборот икки кўринишда узатилади: бошқарувчи сўзлар (маълумотлар) 
ва хусусий маълумотлар ѐки маълумот-хабарлар. Процессорнинг бошқарувчи 
ТХ+ 
МП 
ХБМ контроллери 
Х+