Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

19.7. Suv sovutish uskunasini funktsional-texnologik (a) va printsipial-elektr 
boshqarish (б) sxemalari: 
1- resiver; 2- havo kondensatori; 3-ventil; 4-kompressor, 5,6,11-filtrlar; 7- 
quritgich-filtrlash issiqlik aralashtirgich; 8- harorat rostlagichi ventili; 9-bak; 10- 
sovuq havo tashigich;  12- ilon izli suvli bug‘latgich; 
 13-markazdan qochma nasos. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
211 
20- BOB.  TЕXNOLOGIK JARAYОNLARNI 
MARKAZLASНTIRILGAN NAZORAT VA 
AVTOMATLASНTIRILGAN BOSНQARUV TIZIMLARI 
 
20.1. Markazlashgan nazorat tizimlari haqida umumiy tushunchalar 
 
 
Markazlashtirilgan nazorat tizimi (MNT) tushunchasi dispetcherlik punktida 
o‘rnatiladigan markazlashgan maxsus qurilmalarida nazorat natijalarini ko‘rsatgan 
holda  texnologik  jarayonlar  ko‘rsatgichlarini  avtomatik  ravishda  nazorat  qilishni 
anglatadi. 
Markazlashtirilgan nazorat tizimi  (MNT)  quyidagi  maqsadlar uchun xizmat 
qiladi: 
-  yorug‘likli  va  tovushli  signalizatsiya  orqali  nazorat  qilinayotgan 
ko‘rsatgichlarni  belgilangan  qiymatlariga  nisbatan  o‘zgarishlarini  aniqlash 
hamda bu o‘zgarishlarni raqamli ro‘yxatga olish; 
-  operator  topshirig‘i  bo‘yicha  nazorat  qilinayotgan  ko‘rsatgichlarni  o‘lchash 
va o‘lchov natijalarini strelkali yoki raqamli ko‘rsatgichda namoyon qilish; 
-  texnologik  jarayonni  xarakterlaydigan  texnik-iqtisodiy  ko‘rsatgichlarni 
hisoblash  va  uning  natijalarini  ro‘yxatga  olish  hada  boshqarilayotgan 
mashina yoki mexanizmga topshiriq berish. 
Markazlashtirilgan  nazorat  natijalari  bo‘yicha  “odam-operator”  ishlab 
chiqarish jaryonini borishi va unga o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risida qarorlar qabul 
qiladi. Qabul qilingan qarorlar asosida xizmat ko‘rsatayotgan xodim yoki operator 
orqali  markazlashtirilgan  boshqaruv  qurilmasi  yordamida  yoki  boshqarish 
qurilmalarini qo‘llagan holda jaryon avtomatik ravishda amalga oshiriladi. 
Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini texnologik jarayonlari murakkabligi va 
ko‘p  qirraliligi  sababli  markazlashtirilgan  nazorat  tizimlari  va  markazlashlgan 
boshqaruv  qurilmalari  orasidagi  aloqa  asosan  “operator-dispetcher” orqali  amalga 
oshiriladi (20.1-rasm). 
 
 

---

 
212 
DA, SN, ATA, TB, 
TO’, TS 
DA, SN, ATA, TB, 
TO’, TS 
 
DA, SN, ATA, TB, 
TO’, TS