Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

10.3. Avtomatik boshqarish tizimlarining shchitlari  
va pultlarini tanlash 
 
 
Avtomatik 
boshqarish 
tizimlarining 
shchitlari 
va 
pultlari 
avtomatlashtirlgan  ob’ektning  nazorat  postlari,  boshkarish  va  signalizatsiya 
vazifalarini bajaradi xamda boshkarish ob’ekti bilan operator orasidagi bog‘lanish 
zvenosi  hisoblanadi.  Shchitlar  va  pultlarda  texnologik  jarayonlarning  nazorat-
o‘lchov  asboblari,  boshqarish  va  rostlash  apparatlari,  signalizatsiya  va  himoya 
qurilmalari joylashtiriladi. 
 
Avtomatik  boshqarish  tizimlarining  shchitlari  ularning  bajarilishi 
bo‘yicha  ochiq  (panelli)  va  yopiq  (shkafli),  hada  ishlatilish  maqsadlari  bo‘yicha 

---

 
118 
operativ  va  nooperativ  turlariga  bo‘linadi.  Bulardan  tashqari,  ularni  urnatilish 
joylari  va  ma’lumotlari  hajmi  bo‘yicha  mahalliy,  blokli,  markaziy  va  yordamchi 
turlariga bo‘linadi. 
Shchit  va  pultlarni  tanlash  va  ularni  loyihalash  amaldagi  me’yoriy  hujjatlar 
asosida  amalga  oshirilishi  talab  qilinadi.  Ular  me’yoriy  hujjatlar  asosida  umumiy 
holda  shchitlar  va  pultlar  yopiq  xonalarda  havoning  harorati  –  30
0
S  dan  +50
o
S 
gacha  va  havoning  nisbiy  namligi  80  %  dan  yuqori  bo‘lmagan  qiymatlar  uchun 
mo‘ljallangan bo‘ladi. 
Talablar bo‘yicha shchitlar va pultlar quyidagicha belgilanadi: 
Shkafli shchit                               - ShSh – 3D 
Karkasli panelli shchit               - ShPK – 3P 
Pult                                              - P – L 
Shkafli shchitlar asosan changli, yuqori namlikli ishlab chikarish xonalarida 
qo‘llaniladi.  Karkasli  panelli  shchitlar  esa  maxsus  xonalarda  (dispetcherlik, 
markaziy  va  operatorlik  boshkarish  punklari)  ishlatiladi.  Pultlar  boshqarish 
apparatlari, 
signalizatsiya 
va 
o‘lchov  zanjirlarini  qayta  qo‘shgichlarni 
(pereklyuchatellar) o‘rnatish uchun qo‘llaniladi. 
Shchitlar  va  pultlarni  modifikatsiyalashda  quyidagi  strukturaviy  sxemaga 
asoslanadi: