Avtomatik boshqarishning asosiy tamoyillari

2-MA’RUZA
AVTOMATIK BOSHQARISHNING ASOSIY TAMOYILLARI


REJA
1. Og‘ish bo‘yicha boshqarish tamoyillari
2. G‘alayonlanish bo‘yicha boshqarish prinsipi yoki g‘alayonlanishn qoplash tamoyillari
3. Qurama boshqarish tamoyillari
4. Adaptatsiyalash tamoyili


Tayanch so‘z va iboralar
Turli texnik jarayonlarga ABT tuzish umumiy boshqaruv prinsiplariga asoslanadi: og‘ish bo‘yicha; galayonlanish bo‘yicha; kombi-natsiyalangan boqaruvga; moslashuvga.


1. Og‘ish bo‘yicha boshqarish prinsipi.

Boshqaruvchi ta’sir boshqariladigan kattalikni talab etilgan qiymatdan og‘ishi haqidagi ma’lumotga asoslanib ishlab chiqariladi. Ushbu xolatda ABT ob’ekt va boshqaruvchi qurilma tomonidan tashkil etilgan yopiq konturni xosil qiladi (2.1-rasmga qarang). Boshqaruvchi qurilmaning kirishiga topshiriq beruvchi ta’sir x va boshqariladigan chiqish kattaligi u beriladi. x kattaligidan kelib chiqib boshqaruvchi qurilma mos ravishda talab etilgan u qiymatini aniqlaydi va u haqidagi joriy ma’lumoga ega bo‘lgan xolda, ob’ektga ta’sir ko‘rsatib u va x orasidagi mutanosiblikni ta’minlaydi. Boshqaruvchi qurilma, sababidan qat’iy nazar x aniqlagan (galayon, ichki va tashqi xalaqitlar, tizim parametrlarini o‘zgarishi) qiymatidan barcha og‘ishlarni yo‘qotishga harakat qiladi.

ABT og‘ish bo‘yicha boshqarish teskari aloqa tizimlarini tashkil etadi. Teskari aloqa signali kirish signaliga qo‘shilishi yoki undan ayirilishiga bog‘liq xolda, musbat yoki manfiy teskari aloqaga ega bo‘ladi. Teskari aloqa tizimlari boshqaruvni yuqori aniqligini ta’minlaydi va ABT asosiy turini tashkil etadi.
Geteradinli qabul qiluvchining oraliq chastotasini stabillash tizimi sxemasi, bunda og‘ish bo‘yicha rostlash prinsipi amalga oshirilgan, o‘z ichiga (2.1-rasm) quyidagilarni oladi: G- ω_g chastotali signalni ishlab chiqaruvchi maxalliy generator (geterodin); SM – aralashtirgich, uning kirishlariga qabul qilinadigan ω_s chastotali signal va geterodindan ω_g chastotali signal uzatiladi (chiqishda ω_pr = ω_s – ω_g ayirma chastota xosil bo‘ladi); UP - k_pr kuchaytirish koeffitsientli ω_pr ayirma chastotali kuchaytirgich; CHD – chastotali detektor, uning kirishlariga so_pro oraliq chastotali etalon qiymatiga ega bo‘lgan va haqiqiy qiymatli ω_pr oraliq chastota uzatiladi. CHD chiqishida u_d = k_d (ω_pr – ω_pro ) kuchlanish xosil bo‘ladi