“аvtomatik boshqarish nazariyasi“ fanidan tuzuvchi: energetika fakulteti

Sezgir elementlar, 
sozlagichlarda, chiqishdagi o‘zgaruvchini qiymatini yoki uning og‘ishini o‘lchash uchun 
xizmat qiladi. Bu elementlarni aniq o‘lchov asboblaridan konstruktiv jihatdan farq qiladigan yeri shundaki, ularda 
o‘lchash diapazoni kichik va quvvatlari kattaroqdir (ayniqsa, bevosita ta’sir etuvchi sozlagichlarda). 
Kuchaytirish elementlari 
esa sezgir elementdan chiqayotgan kam quvvatli signalni kuchaytirishga xizmat 
qiladi. 
Bajarish elementlari 
ob’ektlarga boshqaruvchi ta’sir ko‘rsatish uchun xizmat qiladi. Agar ular sozlanayotgan 
a’zoni mexanik siljishiga sababchi bo‘lsa 
servomotor 
yoki
 servodvigatellar
deb ataladilar. 

---

O‘zgartiruvchi elemetlar
element chiqishida yoki miqdoriy jihatdan o‘zgacha, yoki fizik tabiati o‘zgartirilgan 
signalga ega bo‘lishda qo‘llaniladi. Bunday signalni o‘zgartirish shu elementdan keyin turgan elementlarning 
ishlashi yoki sezishi uchun noqulay bo‘lgan hollarda zarurdir. 
Korreksiyalovchi 
va
mo‘‘tadillashtiruvchi
qurilmalar esa elementlar va tizimlarning dinamik sifatini 
o‘zgartirish uchun xizmat qiladi. Shunday elementlar bo‘lib, odatda, differensiallovchi qurilmalar hamda teskari 
bog‘lanishning boshqa elementlari va qurilmalari ham hisoblanadi. 
Ko‘rsatilgan elementlarning ishlash qonuniyati va ishlash xarakteristikalari o‘qilgan elektortexnika va 
avtomatika elementlari kurslaridan ma’lumdir.
Sozlash va boshqarish tizimlarining asosiy elementlari bo‘lib 
boshqariluvchi ob’ektlar 
sanaladi. Bunday 
ob’ektlarga turli qurilmalar (dvigatellar, energiya manbalari, fazoda harakatlanuvchi ob’ektlar, qizdirish o‘choqlari 
va h.k) kiradi
. 

---

Nazorat savollari: 
1.
ABTlarning asosiy elementlari va ularning turlari. 
2.
Elementlarning ishlash prinsiplari? 
3.
Elementlarning qo‘llanilishini tushuntirib bering? 
4.
Elementlarga kiruvchi qurilmalarni sanab bering? 
5.
ABTlarning klassifikatsiyasi? 
6.
Boshqariluvchi parametrlar va ularning klassifikatsiyalanishi? 
7.
Ta'minot manbalari tushunchasini ta'riflang? 
8.
Signal uzatish turlarini tushuntiring? 
9.
ABTlarni sozlashning asosiy tamoyillari? 
10.
Tamoyillarning bir biridan farqi, afzallik va kamchiliklari. 
 
Etiboringiz uchun raxmat