Август 2020 8-қисм

Август 2020 8-қисм
Тошкент
ALISHER NAVOIY - SHE’RIYAT OSMONINING YORQIN YULDUZI
Islomjon Xolmatov
Guliston davlat universiteti
Rus tili va adabiyoti yo‘nalishi 3-kurs talabasi
Telefon: [phone]
Hilola Xolmatova
Sirdaryo viloyati Xovos tumani
9-umum ta’lim maktab o‘quvchisi
 Annotatsiya: 
ushbu maqolada buyuk mutafakkir, ulug‘ shoir, so‘z mulkining sultoni Alisher 
Naoiyning boy ma’naviy merosi haqida va buyuk bobomizga boshqa arboblarning fikrlari haqida 
so‘z boradi.
Kalit so‘zlar: 
zullisonayn, mutafakkir, siymo, tarixchi Xondamir, “Vaqfiya” asari, “Ixlosiya” 
asari, Husayn Boyqaro, Davlatshoh Samarqandiy, Jamoliddin Atoullohni, mutasavvuf Mir 
Kamoliddin Husaynni, Amir Ixtiyoriddin Hasanni, voiz Mavlono Mu’iniddinni, mashhur mufassir 
va voiz Husayn Voiz Koshifiy, fiqh, ilohiyot.
ulug‘ mutafakkir, so‘z mulkining sultoni Alisher Navoiyning boy ma’naviy merosi asrlar 
osha butun bashariyatni hayratga solib, insonlar qalbiga, ong-u shuuriga ezgulik, insonparvarlik, 
saxovat, mehr-muruvvat ziyosini taratib kelmoqda. Mamlakatimizda ulug‘ bobokalonimizga 
ehtirom ko‘rsatish, asarlarini o‘rganish, uni dunyoda keng targ‘ib etishga doimiy e’tibor 
qaratilmoqda.
ulug‘ shoir va mutafakkir Alisher Navoiy dunyo adabiyoti tarixida tengi topilmas 
bir siymo hisoblanadi. Iste’dodining ulug‘vorligiyu teranligi jihatidan ham, xalqparvar 
davlat arbobi sifatida jamiyatda tutgan yuksak mavqei yuzasidan ham, ilm-fan, madaniyat 
va san’at, adabiyot ahliga ko‘rsatgan homiyligi jihatidan ham o‘xshashi yo‘q siymo.
Buyuk mutafakkir bobomizning eng muhim maqsadi va asl maslagi inson ko‘nglini obod etish edi:
Kimki bir ko‘ngli buzuqning xotirin shod aylagay,
Oncha borkim, Ka’ba vayron o‘lsa obod aylagay…
Alisher Navoiyni qanchalar yuksaklarga ko‘tarsak-da, ta’rifiga so‘z toppish mushkul. 
Ko‘plab ulug‘ ajdodlarimiz u zot haqida bebaho fikrlarini bayon qilgan. Jumladan, uning do‘sti, 
muxlisi Husayn Boyqaro “Aning nazmi vasfida til qosir va bayon ojizturur”, desa, Davlatshoh 
Samarqandiy “Bu ulug‘ amir dinu davlat homiysi, shariat hamda millatning pushti panohidir”, 
deya ta’rif bergan. Alisher Navoiy o‘zining ijodi, insoniy g‘oyalari bilan butun dunyoda ezgulikni, 
insonparvarlikni, yaxshilikni tarannum etgan. Hazratning so‘z mulkining sultoni, deb atalishi 
ham bejiz emas. Shu paytgacha dunyo adabiyotida ulug‘ mutafakkir bobomizchalik biron ijodkor 
o‘z ijodida ko‘p va xo‘b so‘z ishlatgan emas. u kishining ma’naviy merosi xalqimiz uchun 
bitmas – tuganmas xazinadir.
Navoiyning o‘zi ham ilm-u adab bobida komillardan bo‘lsa-da, hech qachon o‘zidan 
qoniqmagan. Hatto kezi kelganda umrini behuda o‘tkazgani, ko‘proq xayrli ishlar qilmagani, 
g‘aflatda qolgani uchun o‘zini koyiydi. Bunday kamtarlik ham yoshlarga kata ibrat. umuman, 
Navoiy asarlari biz uchun qanchalik hikmat va ma’rifat manbai bo‘lsa, uning umri va hayoti 
davomida qilgan xayrli ishlari, olijanobliklari ham nihoyatda qadrli va e’tiborga molik.
Navoiy odamlarni chin ma’noda odam bo‘lishga da’vat qilgan. Xalq g‘amini yemagan odamni 
odam sanamagan. O‘zi bir umr ilm ahlini qo‘llab-quvvatlab kelgan. “Vaqfiya” asarida uning 
talabalarga va mudarrislarga maosh tayin qilgani, “Ixlosiya” madrasasi va so‘fiylar uchun 
“Xalosiya” kabi xonaqolar qurdirgani ma’lum. Tarixchi Xondamirning guvohlik berishicha, 
Navoiy ko‘plab binolar, ko‘prik va madrasalar, maktab va shifoxonalar qurdirish barobarida 
hadisshunos olim Jamoliddin Atoullohni, mutasavvuf Mir Kamoliddin Husaynni, fiqh va 
ilohiyotdan saboq beruvchi Amir Ixtiyoriddin Hasanni, voiz Mavlono Mu’iniddinni, mashhur 
mufassir va voiz Husayn Voiz Koshifiy kabi olimlarni moddiy va ma’naviy qo‘llab-quvvatlab 
turgan.
Navoiyning ijodi, xayrli ishlari haqida bunday misollarni ko‘plab keltirish mumkin. ularni 

---

37