Август 2020 10-қисм

 
Мактабгача таълим ташкилотлари педагог ходимларининг малакаси
-
ни ошириш мазмунини такомиллаштириш:
 
Педагогика фан. фалсафа доктори (PhD) дисс. 
автореферати. –Тошкент.2019.

---

29
Август 2020 10-қисм
Тошкент
OILADA YOSH AVLODNI TARBIYALASH BO’YICHA XORIJIY VA QADRIY 
TAJRIBA
Х.Muxammadiyeva F.Ismatullayeva 
Toshkent viloyati xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va 
ularning malakasini oshirish xududiy markazi
“Maktabgacha, boshlang‘ich va maxsus ta’limi” kafedrasi
 katta o‘qituvchisi. Surxondaryo vil. Denov tum.2-IMI
[phone]. [phone]
[e-mail]
Annotatasiya: 
Bugungi bolalarning ertaga qanday inson bo’lishi ko’p jihatdan bolalik 
deb atalgan bu davrning qanday o’tgani, uning ongi va qalbiga atrof-muhitdan nimalarni olib 
kirganiga bog’liqdir. Bola tarbiyasi haqida mutafakkir allomalarimizning fikr mulohazalari va 
jahon tajribasini ijobiy o’rgangan holda mulohaza chiqaramiz. 
Kalit so’zlar: 
tadqiqot, konstruktor, nerv sistemasi, syujet, ma’rifat, ilmiy kuzatish, bola 
tarbiyasi prinsiplari, pedagogik qarash. 
Maktabgacha ta’lim muassasasidagi didaktik jarayonlarda bolaning rivojlanishi va ijtimoiy 
moslashishini ta’minlovchi shaxsga yo‘naltirilgan texnologiyalarni takomillashtirish 
muammosini ilmiy jihatdan asoslash maktabgacha ta’lim muassasasidagi didaktik jarayonlarda 
shaxsga yo‘naltirilgan metodikani takomillashtirish maktabgacha ta’lim muassasasidagi didaktik 
jarayonlarda bolaning rivojlanishi va ijtimoiy moslashishini ta’minlovchi shaxsga yo‘naltirilgan 
modelni ishlab chiqildi.
ko’p yillik ilmiy kuzatish va tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, inson o’z umri davomida oladigan 
barcha informatsiyaning 70 foizini 5 yoshgacha bo’lgan davrida, umr bo’yi o’zi yashaydigan 
yaxshilik va yomonliklarning qariyb 90% ni aynan bolalikning ilk davrida olishi tadqiqotlar 
davomida tasdiqlangan, besh yoshli bala bilan keksalik o’rtasi bir qadam. Bolaning ongi asosan 
5-7 yoshda shakllanishini inobatga oladigan bo’lsak, aynan ana shu davrda uning qalbida oiladagi 
muhit ta’sirida ma’naviyatning ilk kurtaklari namoyon bo’lishini anglash mumkin. Insoniyatni 
o’zining iqtisodiy, ma’naviy “mo’jiza”lari bilan xayratga solgan Yaponiya va Germaniyada bola 
tarbiyasi sohasidagi islohotlariga nazar tashlasak: Besh yoshgacha farzand — poshsho, o‘n besh 
yoshgacha — qul, o‘n besh yoshdan keyin — do‘st! shiori ustun ekanligini ko’rishimiz mumkin. 
1994 yili Amerika va Yaponiya o‘rtasida bolalarga tarbiya hamda bilim berish bo‘yicha tafovut 
ilmiy-tekshirishi o‘tkazilgan. Olim Azuma Xiroshi ikki xil madaniyat vakillari ona-bolasidan 
piramida-konstruktorini yig‘ish shartini e’lon qildi. Natijada, tadqiqotchilar shuni guvohi 
bo‘lishdiki, yapon ona avval konstruktorni o‘zi yig‘ib, buni o‘z farzandiga ko‘rsatgan. Keyin bo
-
lasidan o‘zi — mustaqil ravishda yig‘ib ko‘rishini so‘ragan. Bolaning qo‘lidan kelmasa, ona yana 
bir marotaba yasab ko‘rsatib bergan. 
Amerikaliklar esa boshqa yo‘l bilan yasagan. Ular konstruktorni yasashdan avval, uning yasa
-
lish algoritmini bolasiga tushuntirgan, so‘ngra ona-bola konstruktorni yasashni boshlashgan. 
Nemislar o’z farzandlariga yoshligidanoq tejamkorlik, intizomli bo’lishni, atrof-muhitni muhofa-
za etishni, odob-axloqni o’rgatishadi. Yigit va qizlar aksariyat holatlarda 30 yoshga qadar turmush 
qurishsa-da, 40 yoshlarga borib, ya’ni o’zlari ma’nan va moddiy ravishda tayyor bo’lgach, farzand 
ko’rishadi. Ota-onalarning o’z farzandlariga yordam bermasliklari, bolalar bog’chalarining to’liq 
kun ishlamasligi, enaga xizmatining qimmat turishi hisobiga ayollar farzand ko’rishga shoshil-
ishmaydi va shu sababli Yevropa davlatlari ichida mamlakatda tug’ilish eng kam hisoblanadi. 
Farzand ko’rishdan oldin yosh oila kichik uyda turishsa, uni kattarog’iga, bola uchun alohida 
xonasi bor uyga almashtirishadi, oldindan tajribali enaga, pediatr topishadi, homiladorlikning har 
bir bosqichida tibbiy ko’rikdan o’tiladi. Bola tug’ilgach, uning tarbiyasiga jiddiy e’tibor beriladi. 
Bolalarga kichik yoshida televizor ko’rishga ruxsat berilmaydi va iloji boricha soat 20.00 da 
uxlashga yotqizishadi, chunki kichkintoyni erta uyg’onishga, kichik yoshidanoq o’z kunini re-
jalashtirish, muhim sanalar (qarindoshlarning tug’ilgan kunlari)ni yodda saqlash, o’z xarajatlarini 
nazorat qilishga o’rgatishadi. Farzandlarida kommunikabellikni rivojlantirish maqsadida onalar 
ularni rivojlantirish guruhlariga olib borishadi. Bolalar bog’chalari asosan kichkintoylarni jamoa
-
da o’zini tutish, muloqotda bo’lishga o’rgatadi, yozish va o’qish faqatgina maktabdan boshlab 

---

30