Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
наш, ёзиш, ўқишни ўргатиб қолмасдан бундан ҳам муҳимроқ ва каттароқ масалани амалга 
ошириш мумкин. Чунки ҳар бир бола шаклланиш даврида унинг интеллектуал фаолли
-
гини рағбатлантириш, табиий қобилият сингари, унинг кейинги муваффақиятлари учун 
жуда муҳимдир.
Ўзбек маърифатпарвари Абдулла Авлоний маънавий-аҳлоқий тарбияда болалар табиат 
ва жамият қонун-қоидаларини, табиий ҳодисаларини, уларнинг ўзаро узвийлигини билиш 
кераклиги, шундагина улар жамият ва халқ фаровонлиг учун ҳизмат қиладиган бўлиб ети
-
шишлари мумкинлиги ҳақида фикр билдиради.
Юқоридаги назарий таҳлил натижаларига кўра интеграциялашган таълим жараёни 
ўқитишда юқори натижа, самара ва сифат даражасини юқори самарадорлигини таъмин
-
лайди.
ФОЙДАЛАНГАН АДАБИЁТЛАР
1. Жўраев Р. Зуннунов А. “Таълим жараёнида ўқув фанларини интеграциялаштириш 
омиллари” Т. “Шарқ”. 2005 й.
2. Ш.Р.Николаевич.”Возмозность и пути реализация интеграции изобразителного ис
-
кусство и развитие речи в начални” 2015.

---

162
Август 2020 10-қисм
Тошкент
РУҲИЙ РИВОЖЛАНИШИ СУСТЛАШГАН ЎҚУВЧИЛАРНИНГ РУХИЯТИНИ 
ЎРГАНИШ УСУЛЛАРИ
Бобожонова Феруза Нураддиновна
Ангрен шаҳар 9-сонли Имконияти чекланган болалар 
учун ихтисослаштрилган ёрдамчи мактаби ўқитувчиси
Тел: [phone]
Аннотатсия: 
Ушбу мақолада атрофимизда учрайдиган баьзи бир ақли заиф болалар
-
нинг ёрдамчи мактаблардаги ўқиш даври, уларнинг руҳиятидаги ўзгариш сабаблари ва 
уларнинг ақлий фаолиятини тиклаш учун мутахассислар тавсияси бериб ўтилган. 
Калит сўзлар:
рухий тараққиёт, диагностика, нуксон, индивидуал ёндашиш принципи.
Инсон рухиятини ўрганиш нихоятда мураккаб. Диагностика ишлари учун, ёрдамчи мак
-
табларни тиклаш учун болалар рухиятини ўрганиш жуда зарур хисобланади, чунки ёрдам
-
чи мактаблардаги таълим- тарбияни самарали амалга ошириб бориш учун бу борадаги 
маълумотлар керак булади.
Инсон рухиятини атрофлича ўрганиш кишидан хар тарафлама билим ва малакалар 
бўлиши талаб этилиши билан бир қаторда билим, етарлича хаётий тажриба хам талаб 
этилади. Бир неча йил болалар билан ишлаган ўқитувчи, тарбиячилар ўз синфларидаги 
болаларни атрофлича ўрганиб оладилар. Мактаблардаги педагогик кузатишдан ташқари 
шахс рухиятини ўрганишнинг турли усуллари мавжуд. Дастлаб биринчи синфга кирмок
-
чи бўлган ўқитувчи бўлажак ўқувчиларнинг шахсий хужжатлари билан танишиб чиқади. 
Болалар хақидаги тиббий кўрсатмалар билан яқиндан танишади. Тиббий хулосаларни, ту
-
шунчаларни етарлича ўзлаштириш учун ёрдамчи мактаб ходимлари бундай билимларни 
яхши эгаллаган булишлари лозим. 
Боланинг рухий тараққиёти хақидаги қимматли маълумотлар болаларнинг ота-оналаридан 
олинади. Жуда эхтиёткорлик билан, ота-онанинг қалбига шикаст етказмасдан, нуксонли 
боласи хақидаги зарурий маълумотлар йиғилади. Айниқса, ота-оналардан боланинг умумий 
ривожланишидан ташқари, нуксон юз бергандан кейинги ўзига хос, нуксонли ривожланиши 
хақидаги маълумотлар жуда қимматли ва диагностик ахамиятга эга. 
Ёрдамчи мактаблардаги ўқитувчи ва тарбиячиларнинг таълимий, тарбиявий, коррекцион, 
согломлаштириш ишларининг барчаси шу маълумотларга асосланади. Болалар хақидаги 
тегишли маълумотлар олингандан кейин, улар билан таълим-тарбиявий ишлар олиб 
борилади. Ёрдамчи мактаблардаги ақли заиф болаларни атрофлича ўрганиш учун қатор, 
махсус психологик услубиятлардан, усуллардан фойдаланиш мумкин. Тажриба хақида 
умумий психологиядан хам маълум. Тажриба ўтказиш оддий кузатишдан фарқ қилади. 
Бунда тажриба утказувчи ўрганилиши керак бўлган рухий жараёнларни йуллар билан, 
маълум режа асосида ўрганиб боради. 
Тажриба ўтказиш орқали ўқитувчи қатор рухий жараѐнларнинг холати, уларнинг узгариб 
туриши, турли қийинчиликлар юз бериши, уларнинг сабабларини секин-аста тушуниб 
боради. Тажриба барча фанларда энг мукаммал текшириш усулларидан бир хисобланади. 
Айниқса, нуксонли рухий холатларни урганиш учун тажриба утказиш жуда зарурдир. 
Ёрдамчи мактабларда ишлаётган олигофренопедагоглар қатор тажриба услубиятларини 
билиши, уларни ўринли ишлата олиши, тажриба натижаларини тахлил қила олиши, бахолай 
билиши, янги услубиятлар ярата билиши лозим. 
Ўқитувчи ақли заиф ўқувчиларга уйга берилаѐтган топширикларнинг хажмини хам 
тажриба ўтказиб билиб олиши мумкин. Дарслик материалларининг қайси қисмини синфда, 
қайси қисмини уйда ечиш мумкинлигини хам тажриба орқали аниклаб олиши мумкин. 
Айрим ўқувчилар ноаник сабабларга кўра дарс материалларини ўзлаштира олмасалар хам 
ўқитувчи махсус тажриба орқали бунинг сабабларини хам ўрганиши мумкин.
Объективлик деганда, ақли заиф болалар рухиятини урганиш ишлари реал шароитда, 
хаёт жараёнида олиб борилиши тушунилади. Динамиклик эса, ақли заиф бола, ўқувчини 
урганиш унинг ривожланишида, тараққиётида амалга оширилади. Аналитик – синтетик 
принципда эса, рухий жараёнлар, холатлар атрофлича, хар томонлама боғликлик холатида 
тахлилий ўрганишни назарда тутади. Комплекслик принципи эса, ақли заиф болаларни 

---

163