Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
кўпрок наф келтиришлари мумкин.
Илк касбга йуналтириш (I-IV синфлар) болаларни меҳнатга тайёрлашдан, ёш хусуси
-
ятларини хисобга олиб, уларни касблар, мехнат олами билан таништиришдан, уларда ўз 
мехнати билан бошкаларга наф келтириш эхтиёжини шакллантиришдан иборат. Бунда эса 
болаларни қўлдан келадиган ижтимоий фойдали мехнатга, ўқув ва ўйин фаолиятининг хар 
хил турларига жалб этиш йули билан эришиш мумкин.
Ўрта буғинда (V-VII синфлар) мактаб ўқувчилари ижтимоий фойдали унумли мехнатга 
киришадилар, уларда касб танлашнинг ижтимоий ахамиятга молик сабаблари, мехнат фа
-
олиятининг конкрет сохасига булган қизиқиш шаклланади
Навбатдаги босқичда (VIII-IX синфлар) ўқувчиларда системалаштирилган билимлар, 
касблар оламида мўлжал ола билиш маҳорати, конкрет касбга бўлган қизиқиш шакллани
-
ши лозим.
X-XI синфларда асосий эътибор юқори синф ўқувчиларини моддий ишлаб чиқариш 
соҳасидаги мехнатга тайёрлаш ижтимоий-касбий жихатдан бир максадни кўзда тутганлиги 
каратилиши керак.
Юкорида айтилганидек, касбга йўналтириш иши - ўқув жараёнининг узвий таркибий 
қисмидир. Қуйи синфлардан бошланадиган бу иш жамият учун зарур, хар бир кишининг 
хусусиятларига мос касбларга баркарор қизиқишни тарбиялашга ёрдам беради. Мехнат
-
га қизиқишнинг мавжудлиги ва мехнат қилишга шайлик - шахс етуклигини энг мухим 
кўрсаткичларидан биридир.
Синфдан ташқари машғулотлардан олиб борилаётган касбга йўналтириш ишида 
ўқувчиларнинг ёши ва билиш хусусиятларига караб бир неча босқични кўрсатиб ўтиш 
мумкин.
Биринчи боскич (I-IV синф ўқувчилари билан ишлаш) - моддий ишлаб чикариш со
-
хасида мехнатга бўлган ижтимоий қизиқишларни шакллантиради, ўқувчиларда умуман 
мехнатга ижобий муносабатда бўлиши, энг мухими-жисмоний мехнатга шундай муноса
-
батда бўлишни, ишчи деган номни хурмат килишни, қўлидан келадиган ўз мехнати билан 
атрофдаги кишиларга кувонч багишлашга ва бундан маънавий қониқиш олишга интилиш 
шакллантиради.
Иккинчи босқич (V-VI синфларнинг ўқувчилари билан ишлаш) - жараёнида ўқувчиларга 
билишга бўлган қизиқиш, одамда, касбга бўлган қизиқишдан олдин шаклланади. Шу бо
-
исдаи ушбу босқичдаи касбга йўналтириш сохасида олиб борилаётган ишда ўқувчиларда 
иш турлари (техника билан ишлаш, табиат обьектлари ва шу кабилар билан ишлащ)ни 
билишга бўлган қизиқишни уйғотиш муҳимдир. Касбга йўналтиршпнинг ана 
шу 
боскичи
-
да техникага ва мехнатга оид синфдан ташкари машғулотлар, викториналар, ўйинлар катта 
роль ўйнаши лозим. Бу боскичдан ўқувчиларда ижтимоий маўсадларнинг шаклланиши да
-
вом этади, шу билан бирга касбга йўналтириш хам бошланади.
Учинчи боскич (асосан VIII-IX синфларнинг ўқувчиларини қамраб олади) -бу боскич
-
да ўқувчилар ўз кучларинн конкрет меҳнатда текшириб кўрадилар, Ўқувчиларни касбга 
бўлган қизиқишлари ва мойиллари янада шаклланади. Ўқувчлар бу босқичда ўз касбий 
ниятларини бирмунча умумий касблар бўйича амалий қўлланма ва малакалар билан му
-
стахкамлайдилар. Бу босқич конкрет касбни танлаш, уни ўзлаштириш йўлларини белги
-
лаш билан тугайди.
Дарсдан ташкари вақтда ўқувчиларни йўналтириш иши куйидаги максадларда:
- мехнатга мухаббат, мехнат ахлига хурмат хисларини сингдириш;
- баркарор касбий кизикишлар ва моилларни шакллантириш ва ривожлантириш;
- мутахассисликни, касбни танлаш ва уни узлаштириш йўлларини танлаш максадида 
утказилади.
Техника тўгаракларида машғулотларда олиб бориладиган касбга йўналтириш иши маз
-
муни ўқувчиларни тўгарак йўналишига мувофик касблар, предметлар ва мехнат техно
-
логияси билан, ишчи шахсига нисбатан қўйиладиган талаблар, мазкур касбга оид мута
-
хассислар тайёрлаш шартлари билан, ижтимоий иш ва ана шу касбдаги мехнатларнинг 
касбий ўсиш истиқболлари билан, бутун иттифоқ ихтирочилар ва рационализатор жамият 
ўқувчилар ташкилотларида, техник ижодкорлик тўгаракларида, ҳал килиш масалалари би
-
лан таништиришни ўз ичига олади.
Маълумки, машғулотлар чоғида ўқувчилардан умумтехникавий, умуммехнат ва махсус 

---

169