Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG’ICH SINF ONA TILI DARSLARIDA KO’RGAZMALI QUROLLARDAN 
FOYDALANISH.
Andijon viloyati Shahrixon tumani 
12-maktab boshlang’ich sinf o’qituvchisi
Qo’ldasheva Durdona
[e-mail] [phone]
Annotatsita: 
ushbu maqolada boshlang’ich sinf o’quvchilariga ona tili darslarida grammatikani 
o’rgatishda muhim ahamiyat kasb etadigan metodlar va darsda ko’rgazmali qurollardan foydalanish 
hamda ko’rgazmali darsning afzallik va qulayliklari haqida fikrlar ilgari surilgan.
Kalit so’zlar: 
ona tili, boshlang’ich sinf, ko’rgazmali qurol, grammatika, morfologiya, sintaksis, 
so’z turkumlari, ot, fe’l. 
Bugungi kunda aqlli, bilimli, iste’dodli yoshlarni tayyorlab berish uchun davlatimiz tomonidan 
o’qituvchilarga katta e’tibor qaratilmoqda. Yoshlarni har tomonlama yetuk va barkamol inson 
sifatida tarbiyalash uchun barcha imkoniyatlar yaratilib, katta umid va ishonch bildirilmoqda. 
Shunday ekan, ularni boshlang’ich sinfdan bilimli va intiluvchan qilib tarbiyalashga alohida 
ahamiyat berilmog’I lozim. Xususan, shu maqsadda boshlang’ich sinflarda ona tili darslarini o’tish 
jarayonlarida nimalarga e’tibor qaratilmog’i va qanday usul va vositalardan foydalanmog’i lozim?
Ona tili ta’limining bosh maqsadi-nutqiy mukammallikni ta’minlash. Demak, o’qituvchi 
asosiy e’tiborni o’quvchilarni so’z boyligini oshirish, go’zal, ixcham va ravon jumlalar tuzish, 
matn yaratish va uni mustaqil tahlil qila olish masalalariga qaratmog’i lozim. Buning uchun, 
albatta, ona tili grammatikasini, uning qonun-qoidalari, gapda so’zlarning qo’llanishi va ularning 
ma’nolarini puxta bilishlari lozim bo’ladi.
Ma’lumki, quyi sinflarda grammatikaning morfologiya qismini o’quvchilarga puxta o’rgatmay 
turib, yuqori sinflarda “Sintaksis”dan ularga chuqur bilim berolmaymiz. Shuni hisobga olib, 
“So’z turkumlari” bo’limida “fe’l” haqida o’quvchilarga ma’lumot berishda ishni quyidagicha 
boshlash mumkin:
1. Ko’rgazmali qurollar tayyorlash.
2. Kartochkalar tayyorlash.
Ko’rgazmali qurollar tayyorlashda estetik jihatdan kishi diqqatini o’ziga jalb etadigan rangli 
rasmlarga alohida ahamiyat berish lozim. Chunki didsiz, kunda uchrab turadigan narsalarga 
e’tiborsizlik bilan qaralishini unutmaslik kerak. Shunga ko’ra, tayyorlanadigan ko’rgazmali 
qurollar aniq, chiroyli, rangli rasmlardan tuzilgan bo’lishi kerak.
“Morfologiya”dan o’quvchilarga bilim berishda ularning yosh xususiyatlari hisobga olingan 
bo’ladi. Dars “F’el” so’z turkumini o’rgatishga doir bo’lganligi uchun ham unda namoyish etil
-
adigan rasmlar harakatlarni ifodalangan bo’lishi shart. 
Hamda bu ko’rgazmali qurollarning sodda 
usulda tayyorlanishiga alohida ahamiyat berilmog’i lozim. Bu kabi tayyorlangan ko’rgazmali 
qurollarning quyidagicha afzalliklari bor:
1. Ko’rgazmali qurol sodda, ixcham.
2. O’quvchi diqqatini o’ziga tortadi.
3. Darsda foydalanish uchun qulay.
4. Saqlash oson va chang bo’lmaydi.
5. Ko’p yillarga mo’ljallangan bo’ladi.
6. Darsni qiziqarli qiladi.
7. Bolalarni ziyraklikka chorlaydi.
8. Barcha bolalarni dars jarayonlarida faol qatnashishlarini ta’minlaydi.
Har bir darsning qiziqarli chiqishi, ko’p jihatdan, o’quvchilarning bilimi va istaklariga mos 
keluvchi usullarni qo’llashga bog’liqdir. Shunday bo’lishi lozimki, o’qituvchi dars o’tganda o’zi 
undan zavqlansin; bo’lajak mashg’ulotlarga bolalarning intilish va qiziqishi ortib borsin .
Ana shunday ijobiy dars o’tish vositalaridan biri, bu- aniq predmetlarni ifodalagan rangli 
rasmlardir. “Fe’l” so’z turkumini o’quvchilarga qo’llaniladigan vositalaridan biri darsning 
mavzusiga xos rangli rasmlardan va kartochkalardan foydalanishdir.
Ma’lumki, kartochkalar o’quvchilarning mustaqil tarzda ishlashlari va o’z bilim doiralarini 
kengaytirishda muhim ahamiyatga egadir. Kartochkalar tayyorlashda ularning o’tiladigan 

---

37