Avesto kitobida shaharsozlik

"Avesto" ma`lumotlari

• O`tgan asrning oxiriaridan boshlab hozirgi kunga qadar "Avesto" ma`lumotlari (viloyatlarning Aryoshayona bo`yicha birlashishi). Gerodot va Gekatey asarlari ("Katta Xorazm"), shuningdek, Ktesiyning qadimgi Baqtriya podsholigi haqidagi ma'luraotlari va nihoyat, arxeologik tadqiqotlar natijalari O`rta Osiyoda ilk davlat uyushmalarining paydo bo`lishi muammolarini o`rganish uchun asos bо`lgan bo`lishiga laramasdan, qadimgi davlatlar hududlari, shakllari, boshqaruv tizimi va sanasi bilan bog`liq bo`lgani mavzularning ko`pgina yo`nalishlari hamon ilmiy bahslarga sabab bo`lmoqda.
• Ko`pchilik tadqiqotchilar O`rta Osiyoda ilk davlatlarning shakllanish va rivojlanish jarayonini ahmoniylargacha bо`lgan davrda deb hisoblaydilar va mil. avv. IX-VII asrlar bilan belgilaydilar (M.Dunker, VTomashek, F.Altxaym, S.P.Tolstov, M.M.Dyakonov. I.M.Dyakonov, V.M.Masson, MDandamayev, YA.G'ulomov, B.A.Litvinskiy, . E.V.Rtveladze, I.V.Pyankov, A.S.Sagdullayev va boshqalar). Ilmiyj adablyotlar O`rta Osiyoda ahmoniylargacha bо`lgan davrda mavjud bо`lgan quyidagi davlat uyushmalari haqida so`z yuritadi: 1.Aryoshayona - O`rta Osiyodagi qadimgi viloyatlarning "dahiyosasti" uyushmasi; 2. Aryonam Vayjo - bu ham Aryoshayonadek yoki uning markazi Ariya va Marg`iyonada bo`lgan "Katta Xorazm", yoki Amudaryoning quyi oqimidagi Xorazm davlati; 3. Qadimgi Baqtriya davlati. 4. Ko`chmanchi qabilalar konfederatsiyasi.

O`lkamiz hududlarida dastlabki shahar madaniyati

• O`lkamiz hududlarida dastlabki shahar madaniyatining shakllanishi ham jamiyat taraqqiyotida bо`lgani kabi uzluksiz taraqqiyot yo`li bilan rivojlangan. Bu qonuniyatga ko`ra shaharsozlik madaniyatining shakllanishi uzoq va bosqichma-bosqich davrlarni bosib o`tgan. O`zbekistonning turli hududlarida tadqiqotchilar qadimgi shahar xarobalarini topib tekshirdilar. Ko`p sonli arxeologik topihnalarning dalolat berishicha bu ko`hna shaharlar ba`zilarining yoshi 2 700-3000 yildan kam etnas. Ularga Afrosiyob, Ko`ktepa (Samarqand), Qiziltepa (Surxon vohasi), Uzunqir, Yerqo`rg`on (Qashqadaryo vohasi) va boshqalar kiradi. Bu ko`hna shaharlar tarixi hozirgi Samarqand (Afrosiyob-Maraqanda), Kitob-Shahrisabz (Uzunqir) yoki Qarshi (Yerqo`rg`on) hududlarida davom etdi.