Auditning texnologiyasi. Firibgorlik va xato

Auditor muhimlik darajasini aniqlashda joriy yilning asosiy ko’rsatkichlari kabi, joriy va o’tgan yillarning o’rtacha ko’rsatkichlaridan ham, shuningdek ma’lum bir shaklga keltirilishi mumkin bo’lgan istalgan hisob-kitob amallaridan ham foydalanishi mumkin. Mazkur muayyan tekshiruv uchun muhimlik darajasining yagona ko’rsatkichi kabi, muhimlik darajasini belgilaydigan har xil ko’rsatkichlar yig’indisidan ham foydalanishiga ruxsat etiladi. Muhimlik darajasini aniqlashda qo’llaniladigan har xil ko’rsat-kichlar yig’indisidan iborat to’plamdagi ko’rsatkichlarning har biri buxgalterlik hisobi schyotlarining ma’lum bir guruhini, balans moddasini, hisobot ko’rsatkichlarini baholash uchun mo’ljallangan bo’lishi lozim.

• Auditor muhimlik darajasini aniqlashda joriy yilning asosiy ko’rsatkichlari kabi, joriy va o’tgan yillarning o’rtacha ko’rsatkichlaridan ham, shuningdek ma’lum bir shaklga keltirilishi mumkin bo’lgan istalgan hisob-kitob amallaridan ham foydalanishi mumkin. Mazkur muayyan tekshiruv uchun muhimlik darajasining yagona ko’rsatkichi kabi, muhimlik darajasini belgilaydigan har xil ko’rsatkichlar yig’indisidan ham foydalanishiga ruxsat etiladi. Muhimlik darajasini aniqlashda qo’llaniladigan har xil ko’rsat-kichlar yig’indisidan iborat to’plamdagi ko’rsatkichlarning har biri buxgalterlik hisobi schyotlarining ma’lum bir guruhini, balans moddasini, hisobot ko’rsatkichlarini baholash uchun mo’ljallangan bo’lishi lozim.
• Eng muhim ko’rsatkichlar sifatida quyidagilarni olish va ularga nisbatan qo’llaniladigan foizlarni tavsiya sifatida belgilash mumkin. Ushbu ko’rsatkichlar qu-yidagi jadvalga tushirilib (2-grafa), qabul qilingan muhimlik darajasi (%) ga muvofiq (3-grafa) muhimlik darajasining absolyut miqdori (4-grafa) hisoblab chiqariladi.

Auditorlik faoliyatini rejalashtirish va tashkil etishdan oldin muhimlik darajasini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Muhimlik darajasini aniqlashning yuqorida ko’rib chiqilgan tartibi tavsiya tavsifiga ega bo’lib, namuna sifatida berilgan. Auditorlik tashkilotlari № 9 – AFMS talablaridan kelib chiqib, mijoz-korxona faoliyatiga mos muhimlik darajasini aniqlash tartibini ishlab chiqish-lari lozim. Bunda ular tavsiya qilingan jadvaldagi tartibga quyidagi o’zgartishlarni kiritishlari mumkin:

• Auditorlik faoliyatini rejalashtirish va tashkil etishdan oldin muhimlik darajasini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Muhimlik darajasini aniqlashning yuqorida ko’rib chiqilgan tartibi tavsiya tavsifiga ega bo’lib, namuna sifatida berilgan. Auditorlik tashkilotlari № 9 – AFMS talablaridan kelib chiqib, mijoz-korxona faoliyatiga mos muhimlik darajasini aniqlash tartibini ishlab chiqish-lari lozim. Bunda ular tavsiya qilingan jadvaldagi tartibga quyidagi o’zgartishlarni kiritishlari mumkin:
• a) 3-ustundagi koeffitsientlarni o’zgartirish;
• b) 1-ustunda keltirilgan ko’rsatkichlarni almashtirish, yangilarini kiritish yoki ayrimlarni chiqarib tashlash;
• v) muhimlik ko’rsatkichini aniqlashda o’rtacha miqdor chiqarish tartibini o’zgartish;
• g) o’tgan yillardagi moliyaviy ko’rsatkichlarni inobatga olish va ularning o’zgarish dinamikasini hisobga olgan holda ish tutish;
• d) bitta muhimlik ko’rsatkichini emas, balki balansning har xil moddalari uchun bir necha ko’rsatkichlarni olish;
• e) jadvalni mustaqil ishlab chiqish va muhimlik darajasini hisob-kitob qilish bo’yicha o’zining sxemasini kiritish.