Ejam – baholash obyektining jamlangan eskirishi, foizda.
Ushbu formuladan foydalanib, LW300FN rusumli davlat raqami 85 DA 962 boʻlgan yuklagichning narxini aniqlaymiz:
Q = Qt * (100%-Ejam) = 372 000 000 х (100% – 37%) = 249 240 000 so‘m. Demak, 2019-yilda ishlab chiqarilgan LW300FN rusumli davlat raqami 85 DA 962 boʻlgan yuklagichning xarajat yondashuvidagi baholash qiymati 249 240 000 soʻmni tashkil qiladi.
Qiyosiy yondashuv bilan hisoblash quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi:
bozorni tadqiq etish;
analog-obyektlar bo‘yicha axborotni tahlil qilish va yig‘ish;
qiyoslash analoglarini tanlash;
qiyoslash birliklarini aniqlash;
qiyoslash elementlarini tanlash;
qiymatni hisoblash usullarini tanlash;
qiyoslash elementlari bo‘yicha tuzatishlarni hisoblash;
analog obyektlar narxiga (qiymatiga) tuzatishlar kiritish;
baholash obyekti qiymatini aniqlash.
Qurilish mashinalari bozori analog obyektlarga doir bitimlar (takliflar) to‘g‘risida axborot olish maqsadida tadqiq va tahlil qilinadi.
Qiyosiy yondashuv usullarini qo‘llashda kamida 2 ta analog-obyekt to‘g‘risida axborot yig‘ish lozim.
YAMBSga ko‘ra mavjud axborot va baholash obyektining xususiyatlariga (noyobligiga) qarab, baholash obyektining boshqa tavsiflaridan ham qiyoslash birliklari sifatida foydalanishimiz mumkin.
Baholash obyekti va analog obyektlarni qiyoslash birligi bo‘yicha solishtirish asosida qiyoslash elementlari tanlanadi:
mulkiy huquqlar – baholash obyekti va (yoki) analog-obyektlar sotilganda oʻtadigan mulkiy huquqlar tahlil qilinadi;
moliyalashtirish shartlari – baholash obyekti va (yoki) analog obyektning bozor qiymatiga taʼsir ko‘rsatadigan toʻlov shartlari (boʻlib toʻlash, kredit, lizing v.b.) tahlil qilinadi;
bozor holati (sotish vaqti) – analog obyektlarga narxlarning oʻzgarishi tahlil qilinadi va hisobi yuritiladi;
sotish shartlari – sotuvchi va xaridor oʻrtasidagi bozorga xos boʻlmagan munosabatlar aniqlanadi;
fizik tavsiflar – baholash obyekti va analog obyektlarning texnik-foydalanish tavsiflari tahlil qilinadi va hisobi yuritiladi;
konstruktiv qismlardagi (elementlardagi), texnik holati (eskirish foizi), joriy foydalanish xususiyati, qoʻshimcha butlanishi va boshqa farqlari tahlil qilinadi;
foydalanish shartlari - baholash obyekti va analog-obyektlardan foydalanishdagi farqlar (joriy foydalanish, funksional foydalanish), shuningdek mazkur farqlarning analog-obyektlar narxiga taʼsiri aniqlanadi;
baholash obyektining narxiga taʼsir koʻrsatuvchi boshqa qiyoslash elementlari.
Qiyosiy yondashuv quyidagi usullarning biridan foydalangan holda amalga oshiriladi:
sotishlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri qiyoslash usuli;
statistik tahlil usullari.
Sotishlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri qiyoslash usulini qo‘llashda baholovchi huddi shunday obyektlarning sotilish narxlari to‘g‘risida va/yoki sotish haqidagi takliflari to‘g‘risida axborotga ega bo‘lishi kerak.
Huddi shunday obyektning narxi (yoki sotish haqidagi taklifi) baholash obyektining qiymatini tayinlash uchun asos boʻlib xizmat qiladi. O‘rin bosuvchining to‘liq qiymati tuzatishlar yordamida baholash shartlariga moslashtirilgan analogning narxiga tengdir.
Qiyosiy yondoshuvda qurilish mashinasi qiymatini aniqlash uchun baholash obyektiga vazifa jihatdan oʻxshash obyektlarning oldi-sotdisi boʻyicha oldi-sotdini amalga oshirishda ixtisoslashgan auksion tashkilotlari hamda kimoshdi savdolari oʻtkazishga ixtisoslashtirilgan va uning filiallarida amalga oshirilgan savdo natijalaridagi maʼlumotlar oʻrganilgan.
www.olx.uz (maʼlumotlar baʼzasi) internet saytida qurilish mashinalarini sotish uchun eʼlonga berilgan taklif maʼlumotlari qonunchilikda belgilangan tartibda oshkoraligi taʼminlangan holda oʻtkazilganligi uchun ishonchli deb qaraldi.
Yigʻilgan axborotlar tahlilidan kelib chiqib, shuningdek koʻchar mulkni bozor qiymati bozordagi talab va taklifning oʻzaro taʼsiri natijasida yuzaga kelishini hisobga olib, baholash obyektiga vazifa jihatdan oʻxshash boʻlgan quyidagi 3 ta qurilish mashinasi analog sifatida qabul qilindi:
3.7-jadval
