|
Bug‘-fazali katalitik oksidlash usuli. Ushbu usulda sanoat oqova suvlari tarkibidagi uchuvchan organik moddalar yuqori haroratda havo kislorodi bilan geterogen katalitik oksidlanadi. Jara- yon mis-xromli, rux-xromli, mis-marganesli yoki boshqa kata- lizatorlar ishtirokida.bug‘ fazada juda tez boradi. Bunday oksid- lantirish qufillTlaSidan birining sxemasi 7.12-rasm, b da keltirilgan. Ishlash prinsipi. Oqova suv yig‘gichdan bug‘1atgichga beriladi.
Bu yerda bug‘1angan pulpa sentrifugaga keladi va suvsizlantiriladi. Hosil bo‘lgan cho‘kma yoqish uchun o‘choqqa beriladi. Suv bug‘i uchuchan organik moddalar bilan birga bug‘1atgichdan issiqlik almashtirgichga yuboriladi. Issiqlik almashtirgichdan so‘ng bug‘ issiq havo bilan aralashtiriladi va organik moddalarning oksidla- nishi uchun kontaktli qurilmaga beriladi. Tutun gazlari o‘choqdan qozon-utilizatorga beriladi, bu yerda bug‘latgichga yo‘naltifiladigan. bug‘ hosil bo‘1adi.
Qurilmalar oqova suvni zararsizlantirish bo‘yicha yuqori sa- maradorlikka ega bo‘1ib, 99,8 ni tashkil etadi. Asosiy kamchiligi
— katalizatorlarni fosfor, ftor va oltingugurt birikmalari bilan zaharlash hisoblanadi. Shuning uchun dastlab katalitik zaharni oqova suvdan yo‘qotish zarur.
Olovli usul. Oqova suvlarni zararsizlantirishning bu usuli ter- mik usullar orasida universal va eng samarali usul hisoblanadi. Usulning mohiyati oqova suvni 900— l000"C gacha qizdirilgan o‘txona gazlariga bevosita purkashdan iborat. Bunda suv to‘1iq bug‘1anadi, organik iflosliklar esa yonib ketadi. Oqova suv tarkibi- dagi mineral moddalar qattiq yoki erigan zarrachalar hosil qila- di, ular siklonlar yoki filtrda tutib qolinadi.
Olovli usulni tarkibida faqat mineral moddalari bo‘1gan oqova suvlarni tozalashda qo‘11ash maqsadga muvofıq emas. Usul hajmi unchalik yuqori bo‘1magan, tarkibida zaharli organik moddalar ko‘p bo‘lgan oqova suvlarni boshqa usullar bilan tozalash imko- ni bo‘lmaganda va samaradorlik kam bo‘lganda qo‘llani1ishi mum- kin. Bundan tashqari olovli usulni yonuvchi chiqindilar bo‘lganda, uni yoqi1g‘i sifatida ishlatish mumkin bo‘1ganda qo‘11ash maqsadga muvofıq.
Turli tarkibli oqova suvlarni zararsizlantirish jarayonida ishqoriy va ishqoriy-yer metallari oksidlari (CaO, MgO, BaO, K,O, Na,O va boshq.) hosil bo‘ladi. Bularning ba’zi1ari tutun gazlari kompo- nentlari bilan o‘zaro ta’sir1ashishi mumkin:
Na,O + CO2 = Na2CO,
Xloridlar dissotsilanishi natijasida tutun gazlarida xlor va vo- dorod xlorid bo‘ladi. Bu moddalar qurilmaning yemirilishiga olib keladi.
Oqova suv tarkibi va konsentratsiyasiga ko‘ra turli tuzilishli: kamerali, shaxtali, siklonli va mavhum qaynash qatlamli o‘choqlar ishlatiladi. Kamerali va shaxtali o‘choq1arning solishtirma unum- dorligi kam, ya’ni 100 1/(m' soat) gacha bo‘1adi.
Siklonli o‘choqlar nisbatan samarali hisoblanadi. Ularda gaz oqimi uyurmali bo‘1ishi hisobiga oqova suv tomchisi va gaz hola- tidagi mahsulotlar o‘rtasidagi issiqlik va modda almashirıishi tez
7. 13-rasm. Siklonli o‘choq: — havo beruvchi qurilma;
2 — iste’mo1 moslamasi; J — o‘choq.
ro‘y beradi. Yonuvchan chiqindilarni yoqish uchun ishlatiladi- gan o‘choq sxemasi 7.13- rasmda keltirilgan.
O‘choqdagi havo aylanma harakat hosil qiladi va silindr o‘qi bo‘ylab aral.ashadi. Oqova suv forsunka yordamida purkaladi va yoqib yuboriladi. Bunday o‘choqlarning kamchiligi gaz oqimi bi- lan tuzlarning ko‘p miqdorda chiqib ketishi hisoblanadi.
Oqova suvlarni yoqish uchun turli tuzilishga ega bo‘lgan quril- malar ishlatiladi: 1) issiqlikni rekuperatsiya qilishsiz va gazlarni tozalashsiz; 2) issiqlikni rekuperatsiya qilishsiz gazlarni tozalash;
3) issiqlikni rekuperatsiya qilib va gazlarni tozalamasdan; 4) issiq- likni rekuperatsiya qilish bilan gazlarni tozalash.
Issiqlikni rekuperatsiya qilishsiz va gazlarni tozalashsiz qurilma- sining sxemasi (7.14-rasm, a) tarkibida faqat organik moddalar bo‘1gan oqova suvlarni zararsizlantirishda qo‘llanadi. Bunday qurilmalarda shartli yoqilg‘ining solishtirma sarfi 1 m° oqova suv uchun 300 kg ga yetadi. Shu bilan birga issiqlikni rekuperatsiya qilishli, lekin gazlarni tozalamasdan ishlovchi turli qurilmalar ham taklif etilgan (7.14- rasm, b-e lar). 7.14-rasm, b bo‘yicha tashlandiq gazlarning issiqligi puflanuvchi havoni isitish uchun qo‘11ani1adi. Bunday holatda issiqlikni rekuperatsiya qilishsiz ishlovchi qurilmaga nisbatan issiqlik sarfi 20-30a ga kamayadi. 7.14-rasm, d da oqova suv tutun gazlari issiqligi hisobiga bug‘1anadi.
2 -
f 7
7.14-rasm. Oqova suvlarni olovli zararsizlantirish sxemasi:
a — issiqlikni rekuperatsiya qilishsiz va tashlandiq gazlarni tozalashsiz;
b — puflanuvchi havoni isitish bilan; d — oqova suvlarni tutun gazlari bilan bug‘latib; e — bug‘ hosil qilish yordamida; / — o‘choq; 2 — tutun uchun quvur; 3 — parrak; 4 — havo beruvchi; 5 — gaz sarflagich; 6 — tutun tortuvchi; 7— havoni isitgich; 8 — bug‘latgich; 9 — sig‘im; /d — nasos;
11 — bug‘-qozon-uti1izator; / — issiqlikni rekuperatsiyali va gazlarni quruq tozalashli: 1 — o‘choq; 2 — bug‘-qozon-utilizator; 3 - havoni isitgich;
4 — gazlarni quruq tozalash qurilmasi; 5— tutun uchun quvur; 6 — tutun tortuvchi; 7— havoni beruvchi.
Bunday sxemalarda olovli zararsizlantirishga issiqlikning solishtir- ma sarfi 90 kg/m' ni tashkil etadi. 7.14- rasm, e bo‘yicha tutun gazlarining issiqligi bug‘ olish uchun ishlatiladi.
Issiqlikni rekuperatsiya qilish va ortiqcha gazlarni turli tuzi- lishga ega bo‘lgan siklonlar, elektrofıltr va skrubberlarda tozalash sxemalari ham mavjud. Ulardan biri 7.14-rasm, /da keltirilgan.
Savol va topshiriqlar
Oqova suvlarni termik zararsizlantirishning qanday usullarini
bilasiz?
Oqova suvlarni konsentrlash usulida qanday oqova suvlar zarar- sizlantiriladi?
Bug‘1atuvchi qurilmalar qanday turlarga bo‘1inadi?
Konsentrlangan eritmadan moddalarni ajratib olish jarayo- nining qanday afzallik va kamchiliklari bor?
Kristallgidrat qurilmalarining ishlash prinsipi qanday?
Oqova suvdan quruq moddani ajratib olish uchun qanday qurilmalar ishlatiladi?
Zararsizlantirishning termooksidlash usulining mohiyatini tu- shuntirib bering.
Oqova suvni olovli zararsizlantirish chizmasini tushuntiring.
BILIMNI MUSTAHKAMLASH UCHUN TESTLAR
«Suv va suvdan foydalanish to‘g‘risida›gi O‘zbehiston Respublikasining Qonuni qachon qabul qilingan?
a) 1994-yi1 9-dekabr;
b) 1993-yi1 6-may; d) 1992-yi1 10-iyu1;
e) 1995-yi1 5-fevra1; I) 1998-yi1 5-iyun.
Do'stlaringiz bilan baham: |
