Atrof-muhitni muhofaza qilishdagi eng dolzarb muammolar

3.20-rasm. DezodOPiltSİ_7* A_s h qurilmasining chizmasi:
7- va 2 — tarelkali va nasadkali kolonnalar.

metanol va skipidar bilan ifloslanadi. Bug‘ bilan kuchli purkash suvni bu moddalardan tozalash imkonini beradi. Oqova suvlarga bug‘ bilan ishlov berishda asosiy qurilma sifatida qalpoqli yoki to‘rsimon tarelkali kolonnalar ishlatiladi. Bunda vodorod sulfıd va metilmerkaptandan tozalash darajasi 100% ga, boshqa modda- lardan tozalash 90a ga yaqin bo‘ladi. 1 m3 oqova suv uchun bug‘ning sarfi 60 kg ni tashkil etadi. Bug‘ sarfıni kamaytirish maqsadida oqova suv qizdiriladi.

Yoqimsiz hidli oqova suvlarni xlorlash ham sanoatda qo‘l1ani1adi. Bunda oltingugurtli birikmalar xlor bilan oksidlanadi. Xlor kam bo‘1ganda o‘tkir hidli dimetildisulfid hosil bo‘ladi:
HIS + C1₂ —› 2HC1 + S
2CH3SH + CI₂ 2HC1 + (CH , )₂S₂
Xlor ko‘p bo‘1ganda (l m3 ga 600 g dan kam emas) oltingugurt dioksidi, vodorod xlorid va metansulfonilxlorid hosil bo‘1adi.
HIS + 3C1₂ + 2H,O —r 50 ₂ + 6HC1 CH,SH + 3C1, + 2H O -› CH3SO,C1 + 5HC1
Oqova suvlarni vodorod sulfıddan havo kislorodi yordamida tozalash katalizator ishtirokida (temiT qirindilari, grafıtli mate- riallar va boshqalar) atmosfera bosimida siqilgan havo beriladigan aeratsion havzada olib boriladi. Bunda vodorod sulfıdning ko‘p qismi oltingugurtgacha oksidlanadi, boshqa qismi havo bilan chiqib ketadi. Suv oltingugurtdan tozalanadi, havo esa HIS bilan birga faollangan ko‘mir1i adsorberga tozalashga beriladi. Ko‘mir to‘yingandan so‘ng ammoniy sulfat bilan regeneratsiyalanadi. 60— 90 daqiqa mobaynidwoksidlashda va havoning sarfi 10*12 m³/m' bo‘1ganda, suvni tozalash darajasi 95* 97a ga yetadi. Oltinguguıtli moddalarni yuqori darajada tozalashga erishish uchun havo kislorodi va bosim ostida oksidlanadi. Vodorod sulfıd ishqoriy mu- hitda oksidlanganda natriy tiosulfat natriy sulfatgacha, metil- merkaptan va dimetildisulfıd esa metansulfokislotagacha oksidlanadi. Oltingugurtli birikmalarni havo kislorodi bilan bosim ostida oksid- lanish sxemasi 3.21- rasmda keltirilgan.
Oltingugurtli oqova suv issiqlik almashtirgichda 100"C gacha qizdiriladi, so‘ngra 1,5 MPa bosimda havo beriladigan quvurli reaktorga beriladi. Bu yerda oltingugurt birikmalari sulfatgacha oksidlanadi. Havo bilan suv aralashmasi separatorda ajratiladi. Suv separatordan yana sig‘imga qaytariladi. Berilayotgan havoning miqdori suvning KBKE si bo‘yicha 200a ni tashkil etadi. ^{Oltingugurt birikmalarini tozalash darajasi} 90a ^{ga yetadi, KBKE} esa 60-75a ga pasayadi.
Suvdan vodorod sulfıdni ajratib olishda Fe(OH), dan foyda- lanish mumkin. Bunda ishqoriy muhitda:
2Fe(OH)3+3H ₂S= Fe₂S, +6H, O.
Neytral muhitda esa quyidagicha reaksiyaga boradi:
Fe(OH), +H,5= FeS+2H₃O.
Tindirilgandan so‘ng hosil bo‘1adigan temir sulfıdlar regene- ratsiyalanadi.
2Fe₂S, +6H₂O+ 30, = 4Fe(OH),+6S
4FeS+6H ₂O+30₂ = 4Fe(OH),+4S
Oqova suvdan o‘tkir hidni yo‘qotish maqsadida ozonlash va adsorbsiyalash jarayonlari qo‘1lani1adi. Ammo bir vaqtning o‘zida suvga ozon yoki xlor dioksid ta’sir ettirish va suvni faollangan ko‘mir orqali filtrlash bilan tozalash jarayoni yanada samaraliroq hisoblanadi. Tozalashning eng yaxshi natijalariga quyidagi nisbatlar olinganda erishiladi: HOS uchun — O,/H ₂S+5; metilmerkaptan uchun -O,/CH,SH 10; dimetilsulfid uchun — O,/(CH,)₂S=4—6. Bu sharoilda berilgan moddalarning dezodoratsiya darajasi ularning oqova suvdagi konsentratsiyasiga bog‘1iq va u 80-100 gacha o‘zgarib turadi. Bu holda ozonning miqdori oddiy ozonlashga nisbatan kamayadi. Ozonning o‘rniga xlor bir xi1 nisbatda qo‘llanganda dezodoratsiya darajasi 90—l00a bo‘1adi.
Degazatsiya. Oqova suvlarda erigan gazlaming mavjudligi ulami tozalash va ishlatishni qiyinlashtiradi, quvurlar va qurilmalaming korroziyasini kuchaytiradi, suvga yomon hid beradi. Oqova suvlarda erigan gazlami kimyoviy, termik va desorbsiyalash usulida tozalashda degazatsiyadan foydalaniladi.