Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

G" 
n%  ( T - T re:) 2 + Г 2 / 4  
(5.7.12)
Buyerda Г —  sathningto‘lakengligi, Гп— sathningneytronkengligi, 
T
-  neytronning kinetik energiyasi, Trezesa rezonans yuz bergan hoi E 
=  E. 
ga mos keluvchi neytronning kinetik energiyasi.
Bu formula oraliq yadroning energetik xolati bitta boMganda yoki sathlar 
oraligM  ularning  kengiligidan  ancha  katta  boMgan  hollarda  to‘g‘ri  natija 
beradi.
Rezonans yuz berganda T  =  Trez (5.7.12) ifoda

---

bo‘ladi.  Boshqa  reaksiya  kanallari  berk  bo‘lganda  (Г=Гп)  yuqorida
aytilgandek 
( j   =   4 7гК2  kelibchiqadi.
Tajribalar  neytronning  kinetik  energiyasi juda  kichik  qiymatlarga  ega 
boMganda (T « Т   ), neytronlarning yutilish kesimi ularning tezligiga teskari 
proporsional o‘zgarishini ko‘rsatadi.
1
a r , = — - 
(5.7.14)
Demak,  o‘ta  past  energiyalarda  (n,  b)  reaksiya  kesimi  1/ 0   kabi  o‘sar 
ekan.  Bu  hoi  neytronlar  fizikasida  va  yadro  energetikasida  muhim 
ahamiyatga  ega  boMgan  1/ Q  qonundir.  Bu  qonun  asosida  reaktorlarda 
boMinish reaksiyalaming o‘ta sekin neytronlar bilan juda ham shiddatli o‘tishi 
tushuntiriladi.  Haqiqatan  ham,  agar  neytronlar  tezligi  sekinlasa,  ularning 
nishon-yadro bilan ro‘parata’sirlashish vaqti ortadi, natijada neytronlarning 
yutilish ehtimolligi ham ortadi.  Shuning uchun ham, reaktorda neytronlar 
maxsus sekinlashtiriladi.  5.8-rasmda oraliq yadroning hosil boMish kesimi 
bilan neytronning kinetik energiyasi orasidagi bogManish grafigi keltirilgan.
Rasmdan  ko'rinib  turibdiki,  neytron  energiyasi  oraliq  yadro  energetik 
sathlariga mos kelganda ta’sir kesimi keskin ortib, maksimumli egri chiziqlar 
hosil boMadi. Bu yerda E  =  Tn+ 
s  n. Uyg‘onish energiyasi kichik boMganda 
energetik sathlar bir-biridan uzoqda joylashadi va bu oraliq sath kengligidan 
ancha katta boMadi. Bu sohada neytron yutilish kesimida rezonans cho‘qqilar 
aniq kuzatiladi. Uyg‘onish energiyasi ortishi bilan yadroning energetik sathlari 
soni  ortadi  va  ular  oraligM  kamayadi  va  yetarlicha  katta  uyg‘onish 
energiyalarida  ular  qo‘shilib  ketishi  mumkin.  Energiyaning  bu  sohasida 
kesimning tekis va uzluksiz o'zgarishi kuzatilishi kerak edi.  Lekin tajribalar 
shuni ko‘rsatadiki, neytronlar oqimi monoxromatik va ularning energiyalarida 
kuzatiladigan  5