Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

M ( A , Z )  = Zmp + ( A - Z ) m n - E h
  = 
Zmp + ( A - Z )  
- a A + / J A 2,i +
+rZ ‘A - ' - ^
A ~ 2 Z K
s A - ‘ . 
™
A
Dastlab,  1954-yilda am erikalik  fizik Grin  k o ‘plab tajriba natijalariga 
ko‘ra, koeffitsientlami aniqladi. Hozirgi vaqtda koeffitsientlar quyidagicha 
qiymatga ega:
a   =  15,7 MeV,  p  =  17,8 MeV,  у  =  0,71 MeV,  £   =  23,7 MeV,  S   =  34MeV.
Bu formula yordamida istalgan (Z v a A ) yadroning massasini, bog‘ lanish 
energiyasini  -10"4  aniqlikda  hisoblash  m um kin.  B undan  tashqari  a -  
yem irilish,  proton,  neytronlarni  yadrodan  ajratish,  boMinish  va  sintez 
reak siy alarid a  a jralad ig an   en e rg iy ala rn i  k a tta   a n iq lik d a   h iso b la sh  
imkoniyatini beradi.

---

l.6-§. Y adro spin va m agnit m om enti
Atom  yadrosi  massa,  zaryadga ega  boMish  bilan  birga  harakat  miqdori 
momenti  —   spinga  va  unga  bogMiq  boMgan  magnit  momentga  ham  ega 
boMish kerak. Yadroning spinga ega boMishligini  1928-yilda Pauli bashorat 
qilgan  edi.  Haqiqatan  ham,  yadroning  spinini  spektral  chiziqlaming  o ‘ta 
nozik strukturasi bilan tushuntirildi. Birinchi spektral chiziqlaming o ‘tanozik 
strukturasini  1891 -yilda  Maykelson  o ‘zining  interferom etrida  kuzatdi, 
keyinchalikFabri va Pero, Lummer (1860-1925), Gerks (1878-1960) davom 
ettirdi.
Ayrim  spektral  c h iz iq la r  b ir-b irig a   yaqin  boMgan  o ‘nlab  kom - 
ponentalardan iborat, komponentalar orasidagi masofa 0,01-0,02 nm. Hatto, 
0,002  nm  gacha  boMib,  ajralish  asosiy  chiziqlarga  nisbatan  103  marotaba 
k ich ik .  Spektral  c h iz iq la m in g   o ‘tan ozik  stru k tu rasi  y ad ro   m agnit 
momentining  ( / /   ^   elektron  qobiqdagi  elektronlarning  harakati  tufayli 
vujudga kelgan magnit maydoni  ( # )  bilan  ta’sirlashuviga ko‘ra,  holatlar- 
ning ajralishidir:
A nuklondan tuzilgan yadroning toMa momenti /yadrodagi nuklonlaming 
spini va orbital momentlarining vektor yigMndisiga teng:
A gar  nuklonlam ing  spini  va  orbital  harakat  o ‘rtasidagi  o ‘zaro  ta’sir 
spinlararo  o‘zaro  ta’sirdan  kuchsizroq,  ya’ni  spin-orbital  aloqa yo‘q  yoki 
deyarli  yo‘q  boMsa,  zarralarning  orbital  momentlari  (/.)  sistemaning  toMa 
orbital momenti L ni, spin momentlari (S) esatoMa spin momenti S ni beradi, 
y a ’ni:
Bu  sistemaning  toMa  orbital  momenti  L  ning  va toMa  spin  momenti  S  
ning taxminiy saqlanishiga olib keluvchi o ‘zaro ta ’sir L S  bog‘lanish deb