Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

Z 2
ketadi. Yadroning boMinishiga nisbatan barqarorlik sharti  — < 46,52  tajriba
A
natijalariga mos keladi.
Shunday qilib, tomchi modeli yadroda tebranma holatlarni,  p -yemirilishga 
nisbatan  turg‘unlik  shartlarini,  yadro  bogManish  energiyalarini,  yadroning 
boMinish  shartlarini  yaxshi  tushuntiradi,  lekin  magik  yadrolar,  yadroning 
uyg‘ongan holat xossalarini tushuntira olmaydi.

---

Yadroni tashkil qilgan nuklonlar spinga ega va Fermi-Dirak statistikasiga 
bo‘ysunadi. Mazkur modelda yadroni tashkil qilgan har bir zarra yadroning 
boshqa  nuklonlari  tomonidan  hosil  qilingan  o‘rtacha  maydonda  deyarli 
mustaqil harakat qiladi deb hisoblanadi. Mustaqil harakat deganda, zarraning 
yadro ichidagi o‘rtacha erkin yugurish yo‘li yadroni diametrigayaqin boMishi 
tushuniladi.  0 ‘zaro  kuchli  ta’sirlashadigan  nuklonlar  deyarli  o ‘zaro 
ta’sirlashmaydigan zarralardan tashkil topgan gaz deb qabul qilish mumkin. 
Yadrodagi  nuklonlar  fermion  boMib,  bir vaqtning o‘zida  bir xil  harakatga 
ega  boMa  olmaydi,  ya’ni  aynan  bir  holatda,  bir  energetik  sathda  spin 
yo‘nalishlari bilan farq qiladigan faqat ikkita proton yoki ikki neytron boMishi 
mumkin, xolos. Mikrozarralaming Pauli prinsipiga amal qiluvchi va hamma 
pastki  sathlarni toMiq  toMdiruvchi bunday sistemani aynigan F e rm i-g a z  
deb ataladi. Aynigan Fermi  =  gaz nuklonlar o'rtasida kuchli o‘zaro yadro 
ta’siri boMishiga qaramasdan nuklonlarning to‘qnashuvi taqiqlanadi va ular 
xuddi o‘zaro ta’sir juda kichik boMgandagidek, o‘zlarini erkin tutadi. Aslida 
esa qandaydir bitta nuklon ikkinchisi bilan to‘qnashuvi va o‘zining energiya 
va  impulsining  bir  qismini  ikkinchi  nuklonga  berishi  mumkin.  Bu  holda 
ikki nuklon bo‘shroq va yuqoriroq sathga o‘tishi mumkin. Birinchi nuklon 
esa energiyasi  pastroq  sathga o‘tadi. Ammo pastki sathlar Pauli  prinsipiga 
asosan band  boMadi.  Bu shuni  ko‘rsatadiki, birinchi  va  ikkinchi  nuklonlar 
orasida  to‘qnashuv  boMmaydi,  Pauli  prinsipi  to‘qnashuvni  taqiqlaydi. 
Shuning  uchun  yadroning  barcha  nuklonlari  Pauli  prinsipiga  ko‘ra, 
yadroning o‘rtacha maydoni hosil qilgan potensial o‘rada eng pastki sathdan 
tortib, Fermi energiyasi  sathigacha boMgan  sathlarni ketma-ket egallaydi:
Kvant mexanikasida impulsning fazosida holatlar zichligi:
4Q