Atom yadrosi ya zarralar fizikasi


-§.  Ikki zarrali to ‘qnashuvda zarralar tu g ‘ilishi



Download 6,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet273/314
Sana31.12.2021
Hajmi6,32 Mb.
#264351
1   ...   269   270   271   272   273   274   275   276   ...   314
Bog'liq
муминов-atom yadrosi va zarralar fizikasi

7.3-§.  Ikki zarrali to ‘qnashuvda zarralar tu g ‘ilishi
Aniq kanal  orqali o ‘tuvchi  ikki zarrali  um um iy ko‘rinishdagi
to ‘q n ash ish   ja ra y o n in i  k o ‘rib  ch iq ay lik .  B u n in g   u c h u n   en erg iy a 
saqlanish qonunini yozamiz:
- % . ) 2 - m l  
(139.66-105,66)2- 0

2m, 
~ 
2-139,66
MeV = 
4 ,1 2 5 8  
MeV;
T  _   (m,.  ~ m j 2 -m ],  _
  ( 1 3 9 ,6 6 - Q ) 2  - 1 0 5 ,6 6 : 
2  
тя 
2  1 3 9 ,6 6
2m,
2 1 3 9 , 6 6
MeV = 29,SI MeV.
 +  b  - >  x,  +  jc2  + ... + x n
(7.3.1)
a
K inetik energiyalarga o‘tib:
a
a


Q  >  0  b o ‘lsa,  ekzoterm ik  reaksiya,  bunday  reaksiyada  boshlang‘ich 
zarralarning  m assalari  y ig ‘indisi  oxirgi  reaksiyada  tu g ‘ilgan  zarralar 
m assalari y ig ‘indisidan katta. Bu reaksiyada dastlabki zarralarning tinch 
energiyasi  hosil  boMgan zarralarning kinetik energiyasiga o ‘tadi.
A gar Q < 0 boMsa,  endoterm ik reaksiya,  bu reaksiyada boshlang‘ich 
z a rr a la r n in g   m a s s a la ri  у ig ‘in d isi  o x irg i  z a rr a la rn in g   m a s s a la ri 
yig‘indisidan kichik. Bunda «kinetik energiya massani keltirib chiqaradi». 
E lastik sochilishda Q  =  O b o ‘ladi.
(7 .3 .1 )  turdagi  urilish  jara y o n la rn i  k o ‘rib  chiqishni  laborato riy a 
sistem asida,  b-zarracha tinch  holatda R,,  =  0 deb qaraymiz.
Ekzoterm ik reaksiyalar va elastik sochilish jarayonlari uchib keluvchi 
a zarraning kinetik energiyasi istalgancha kichik boMganida ham o ‘tadi.
Endoterm ik reaksiya uchun uchib keluvchi zarralar yetarlicha kinetik 
energiyaga  ega  b o ‘lishi  lozim .  Tushuvchi  zarraning  m inim al  kichik 
energiyasi  rea k siy a   o sto n a   en ergiyasi  T0  deb  ataladi.  B unda  reaksiya 
energiya jihatidan  m um kin  b o ia d i:  TQ  =  Tamin.  A gar  Ta <  TQ b o ‘lsa, 
reaksiya  yopiq,  Ta  =  T0  holda  reaksiya  ochiladi.  Ta>>  T0  b o ‘luvchi 
ultrarelyativistik reaksiyalar uchun ostona T0 a zarraning to ‘la minimal 
energiyasi  Eamin bilan m os keladi.
Uch o ‘lchovli im pulsning saqlanish qonuni hosil boMgan zarralarning 
to ‘la  im pulsi  noldan  farq  qilishini  talab  qiladi.  Bu  hoi  uchib  keluvchi 
zarra  energiyasining  ham m asi  «massaga  aylanmaydi»,  uning  bir qismi 
kinetik  energiya  ko'rinishida  qolishini  bildiradi.  Boshqacha  aytganda, 
Ta kinetik energiya faqatgina yangi massani yuzaga keltiribgina qolmay, 
balki  uni tarqatib ham yuborishi  kerak.  Bundan  ostona energiyasi  hech 
qachon yutiluvchi energiya |Q|  dan  kichik boMmaydi:
T0 >|Q |.
Bu  kattaliklar  faqat  zarralar  sistemasining  to ‘la  impulsi  nolga  teng 
hollarda, y a ’ni masala inersiya markazi sistemasida k o ‘rilayotganda yoki 
reaksiya to ‘qnashuvi  dastalarda amalga oshirilganda m os keladi.
(7 .3 .1 )  reaksiyaning  oston asini  hisoblaylik.  B o shlang ‘ich  a  va  b 
zarralarni yagona sistem a deb, bitta zarradek olaylik. U lar m assalarining 
kvadrati:


м
2
  = Е
2
 -  Р
2
  =  
(Еа
 
Eh )2 -  (Ра + Ph У  =

Download 6,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   269   270   271   272   273   274   275   276   ...   314




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish