Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

4V 
(2
7tTif  Л~

---

p dan p+dp gacha  impulsli nuklonlar: 
dn -
64 л-
3 (2  л-Л)
T R0p-dp.
2 nJ  ''
f
A ta nuklon uchun: 
A =
64л  R
q
3(2я-й>
64
tt
2R^
9 {2n h f
P
f
-
Maksimal  impuls: 
PF  = Ь(9тг)
1 / 3   _ J _
2 
rn
Yadro nuklonlari noldan boshlab Fermi energiyasigacha boMgan sathlami 
egallaydi. Uyg‘ongan holatlar energiyasi energiyaning ana shu qiymatidan 
boshlab hisoblanadi.
Proton  va neytronlar uchun  Fermi  impulsi 
P£  — h
1
,  kinetik
/
energiyasi:
E°
f
  =
2M r-  у
•
 54
,  ч2/3
'  п
Agar  proton  va  neytron  massalari  orasidagi  kichkina  farqni  hisobga 
olmasak,  yadro  barqaror  boMishi  uchun  eng  yuqori  proton  va  neytron 
holatlarning energiyalari bir xil  boMishi kerak. OgMr yadrolarda neytronlar 
soni protonlar soniga qaraganda ancha kattadir (4.2-rasm).
4.2-rasm.

---

Yadroda tortuvchi  markaz boMmasada,  nuklonlaming o‘zaro tortishishi 
natijasida  ular  sistemaning  inersiya  markazi  atrofida  to‘plangan  boMadi. 
Bunda yadroning siqilishiga nuklonlaming yaqin masofalarda o‘zaro itarilish 
ta’sirlari qarshilik qiladi.
Agar  yadrodagi  nuklonlar  harakatining  real  ta’sirini  vaqtincha 
soddalashtirib, nuklonlararo kuchlar nuklonlami yadro hajinida faqat ushlab 
turadi, deb hisoblasak, u holda yadro strukturasini tasvirlash masalasi alohida 
sathlar yoki nuklonlar harakatlanadigan orbitalaming energiyalari va boshqa 
kvant  xarakteristikalarini  aniqlashdan  iborat  boMadi.  Buning  uchun  bir 
nuklonning toMqin funksiyasi uchun Shredinger tenglamasini yechish kerak. 
Bu tenglamada potensial energiya operatori yoki potensial yadroda ma’lum 
sondagi nuklonni ushlab turishni ta’minlash  lozim.
4.4-§. Qobiqli model
Qator  o‘tkazilgan  tajribalar  yadrolar  xususiyatlari  massa  sonining 
o‘zgarishi bilan davriy o‘zgarishi ko‘rsatdi. Nuklonlar soni 2, 8,20, 50, 82, 
126 ga teng bo‘ lgan yadrolar barqaror tabiatda ko‘proq tarqalgan, bogManish 
energiyalari va uyg‘onish energiyalari yuqori, reaksiya effektiv kesimi kichik, 
radioaktiv oilalar yemirilib, shu yadrolarga kelib to‘xtaydi (barqarorlashadi). 
Bundan  tashqari,  elektr  kvadrupol  momentlari  nol  boMadi.  Bu  sonlarga 
magik sonlar, yadrolarga magik yadrolar deb ataladi.
BogManish  energiyasining  nuklonlar  soniga  ko‘ra,  o ‘zgarishi