Atmosfera. Yerning iqlim mintaqalari

• QASHQADARYO VILOYATI SHAHRISABZ TUMANI 42-MAKTAB O‘QITUVCHISI KARIMOVA RUXSORANING GEOGRAFIYA FANIDAN “ATMOSFERA. YERNING IQLIM MINTAQALARI” MAVZUSIDA TAYYORLAGAN TAQDIMOTI

• ATMOSFERA VA IQLIM MINTAQALARI

Reja:

• Reja:
• Atmosfera va uning tuzilishi.
• Iqlim mintaqalari haqida tushuncha.
• Ekvatorial va subekvatorial mintaqalar.
• Tropik va subtripik iqlim mintaqalari.
• Mo’tadil iqlim mintaqasi.
• Arktika va antarktika mintaqalari.

ATMOSFERA

• Atmosfera (yunoncha, bug‘ —havo qobig‘i) geografik qobiqning eng yuqori qismini egallagan, yengil va serharakat havo qobig‘idir. U Yerning boshqa qobiqlari bilan muntazam ravishda aloqada bo‘lib, o‘zaro ta’sir etib turadi. Atmosferaning quyi chegarasi Yer yuzasidan, yuqori chegarasi 2 ming km balandlikdan o‘tadi. Atmosfera massasining 99,5 % i 80 km gacha bo‘lgan quyi qismiga to‘g‘ri keladi. Atmosferaning gaz tarkibini birinchi bo‘lib 1774- yilda fransiyalik olim A. Lavuazye aniqlagan. Hozir uning tarkibida 78 %azot, 21 % kislorod va 1 % boshqa gazlar uchraydi.

Yer sharida uning sharsimonligi, quyosh nurlarining turli xil burchak ostida tushishi va Yer ning o’z o’qi atrofida aylanishi natijasida 7 ta iqlim mintaqasi shakllangan. Ular quyidagilar:

• Yer sharida uning sharsimonligi, quyosh nurlarining turli xil burchak ostida tushishi va Yer ning o’z o’qi atrofida aylanishi natijasida 7 ta iqlim mintaqasi shakllangan. Ular quyidagilar:
• Ekvatorial mintaqa
• Subekvatorial mintaqa
• Tropik mintaqa
• Subtropik mintaqa
• Mo’tadil mintaqa
• Subarktika va subantarktika mintaqalari
• Arktika va antarktika mintaqalari

EKVATORIAL MINTAQA - temreratura yil bo’yi deyarli bir xil, o’rtacha 24-28˚C. quyosh issiqligining 75% i bug’lanishga sarf bo’lganligi uchun temperatura yuqori bo’lmaydi. Kuchsiz o’zgaruvchan shamollar esadi. Havo issiq va nam. Haroratning mavsumiy o’zgarishi va havo namligi juda past.

• EKVATORIAL MINTAQA - temreratura yil bo’yi deyarli bir xil, o’rtacha 24-28˚C. quyosh issiqligining 75% i bug’lanishga sarf bo’lganligi uchun temperatura yuqori bo’lmaydi. Kuchsiz o’zgaruvchan shamollar esadi. Havo issiq va nam. Haroratning mavsumiy o’zgarishi va havo namligi juda past.

SUBEKVATORIAL MINTAQA - yozda ekvatorial – seryomg’ir, qishda tropik – quruq havo massalari hukmron. Havo massalari mavsumga qarab o’zgaradi. Qishi yozdan sovuqroq, lekin quruqligi bilan farq qiladi. Okeanlarda tropik siklonlar vujudga keladi. Mussonlar yozda ekvator, qishda tropiklardan esadi.

• SUBEKVATORIAL MINTAQA - yozda ekvatorial – seryomg’ir, qishda tropik – quruq havo massalari hukmron. Havo massalari mavsumga qarab o’zgaradi. Qishi yozdan sovuqroq, lekin quruqligi bilan farq qiladi. Okeanlarda tropik siklonlar vujudga keladi. Mussonlar yozda ekvator, qishda tropiklardan esadi.

Ekvatorial mintaqa

TROPIK MINTAQA – pasatlar uzoq davom etadi. Mavsumiy havo harorati o’zgarishlari ancha sezilarli. Havo ko’p vaqt ochiq bo’ladi. Qish iliq, yoz issiq bo’lib, har ikkala kenglikda taxminan 15˚-25˚ kenglikka to’g’ri keladi. Mussonlar esmaydi, tropik havo hukmron.

• TROPIK MINTAQA – pasatlar uzoq davom etadi. Mavsumiy havo harorati o’zgarishlari ancha sezilarli. Havo ko’p vaqt ochiq bo’ladi. Qish iliq, yoz issiq bo’lib, har ikkala kenglikda taxminan 15˚-25˚ kenglikka to’g’ri keladi. Mussonlar esmaydi, tropik havo hukmron.

Tropik mintaqa

SUBTROPIK MINTAQA - yozda tropik, qishda mo’tadil bo’lib, shimoliy va janubiy kengliklarning 25˚- 40˚da joylashgan. Subtropik mintaqaning g’arbiy oblastlari O’rta dengiz bo’yidagi iqlimga ega. Bu iqlimda yoz issiq va qurg’oqchil, qish iliq va sernam bo’ladi. Havo salqin, serbulut, seryomg’ir bo’ladi.

• SUBTROPIK MINTAQA - yozda tropik, qishda mo’tadil bo’lib, shimoliy va janubiy kengliklarning 25˚- 40˚da joylashgan. Subtropik mintaqaning g’arbiy oblastlari O’rta dengiz bo’yidagi iqlimga ega. Bu iqlimda yoz issiq va qurg’oqchil, qish iliq va sernam bo’ladi. Havo salqin, serbulut, seryomg’ir bo’ladi.

Subtropik mintaqa

MO’TADIL MINTAQA - qishi sovuq, yozi issiq. Quyosh hech qachon zenitda bo’lmaydi. Yanvar temperaturasi -20-25˚C bo’lsa, iyulniki shimolda 10˚C, janubida 27˚C bo’ladi. G’arbiy shamollar esadi. Materiklar qishda qor bilan qoplanadi. Janubiy yarim shardagi okeanlarda suzib yuruvchi muzlar uchraydi.

• MO’TADIL MINTAQA - qishi sovuq, yozi issiq. Quyosh hech qachon zenitda bo’lmaydi. Yanvar temperaturasi -20-25˚C bo’lsa, iyulniki shimolda 10˚C, janubida 27˚C bo’ladi. G’arbiy shamollar esadi. Materiklar qishda qor bilan qoplanadi. Janubiy yarim shardagi okeanlarda suzib yuruvchi muzlar uchraydi.

Mo’tadil mintaqa dasht zonasi

SUBARKTIKA VA SUBANTAKRTIKA - yozda mo’tadil, qishda arktik va antarktik havo massalari hukmron. Katta mavsumiy harorat o’zgarishlari kuzatiladi. Materiklarda ko’p yillik muzloq tuproq qoplami uchraydi. Okeanlarda muzlar suzib yuradi. Yog’ingarchilik kam. Qish uzoq davom etadi va sovuq, yozi qisqa hamda salqin.

• SUBARKTIKA VA SUBANTAKRTIKA - yozda mo’tadil, qishda arktik va antarktik havo massalari hukmron. Katta mavsumiy harorat o’zgarishlari kuzatiladi. Materiklarda ko’p yillik muzloq tuproq qoplami uchraydi. Okeanlarda muzlar suzib yuradi. Yog’ingarchilik kam. Qish uzoq davom etadi va sovuq, yozi qisqa hamda salqin.

Arktika iqlimi

• E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!