Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

İlk Devalüasyon: 7 Eylül Kararları (1946) 
 
Bu arada, ulusal ekonomiyi çok yakından etkileyen, “Varlık Vergi-
si” uygulaması kadar acı gelen bir başka olayı da belirtmek gerekir: 
7 Eylül kararları, yani ilk devalüasyon. 
II. Dünya Savaşı sonunda, elimizde önemli ölçüde altın ve döviz 
stoku varken, neden devalüasyona gidildiği hâlâ üstünde tartışılan 
bir konudur. Bu devalüasyonla 1 Amerikan dolarının fiyatı 1.32 
Türk lirasından 2.80 Türk lirasına çıkarıldı. Gerekçe olarak hükü-
met, savaş yıllarının sebep olduğu “ithalat sıkıntısı”nı ve bu sıkın-
tının yarattığı “üretim yetersizliği”ni öne sürüyordu. Oysa bu gö-
rüşte olmayan ekonomi uzmanları, “dengeli bir kalkınma politika-
sının pekala akıllıca bir yol sayılacağını” savunuyorlardı. Hemen 
belirtelim, devalüasyon, yaraya merhem olmadı. Savaş sonrasında 
daha da ağırlaşan ekonomik koşullar, devleti yeni vergilere zorladı. 
Ekonomik sıkıntılar Peker kabinesini zor durumda bırakırken, 
muhalefet olarak Demokrat Parti’nin çok sert biçimde yoğunlaşan 
eleştirisi, azınlık olmasına rağmen, Meclis’te ağırlığını sürdürüyor-
du. Hatta yıl sonuna yakın günlerde büsbütün alevlenen bütçe gö-
rüşmeleri sırasında, DP’liler Meclis’i topluca terk ettiler. 
1950 Seçimleri (14 Mayıs 1950) 
14 Mayıs 1950’de yapılan seçimde CHP hiç de beklemediği bir ye-
nilgiye uğradı. Oyların %53,6’sını alan Demokrat parti 408 millet-
vekili ile temsil edilirken, oyların %40’ınıalan CHP ise 69 milletve-

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 152 / 174
kili çıkarmıştı. 9 da bağımsız milletvekilinin çıktığı seçimler yeni bir 
devrin başlayacağını bize gösteriyordu. Bu seçim Cumhuriyet Tari-
himizin ilk demokratik seçimidir. Bu seçimlerde ilk defa “gizli oy, 
açık tasnif” istemi uygulanmıştır. 
Cumhuriyet’in kuruluşundan beri, 27 yıldır iktidar olan CHP’nin, 
bir darbe olmadan, sırf seçim yoluyla iktidarı kaybetmesi ve bunu 
gönül hoşluğu ile kabul ederek, yerini muhalefete teslim etmesi, 
Türkiye’de değil, o güne kadar dünyada pek görülmemiş bir olay-
dır. Olup bitenleri bütün dünya büyük ilgiyle izliyordu. 
Seçimin ertesi günü, Demokrat Parti’nin iktidara geldiği anlaşılınca 
Cumhurbaşkanı İnönü, Demokrat Parti Genel Başkanı Celal Ba-
yar’ı telefonla arayarak, hükümetin devredilmesi için bir görüşme 
istedi ve bu görüşme ertesi sabah yapıldı.