Atama va atamashunoslik

Mavzu:

ATAMA VA ATAMASHUNOSLIK

Sohaviy atama va so‘zlarning kelib chiqishi va ularning vazifaviy xususiyatlari.

O‘zbek tili va adabiyoti

kafedrasi o‘qituvchisi: F.Ashurova

Iste’mol doirasi chegaralangan so‘zlar

Umumiste’moldagi so‘zlar

Qo‘llanishiga ko‘ra so‘zlarning umumiy yoki chegaralanganligi

Dialektal so‘zlar

Atamalar

Jargon va argolar

Atamalar

Fan-texnika, kasb-hunarga oid so`z va birikmalar atamalar deyiladi. Atamalar, odatda, ilmiy uslubda qo`llanadi. Masalan, fonetikada: tovush, harf, undoshlar, unlilar, grafika, fonema, urg`u, bo`g`in; morfologiyada: kelishiklar, yasovchi qo`shimchalar, o`zak, negiz, qo`shma otlar, yuklama;

Terminlar

Atamalarning vujudga kelishi

Atamalar umumiste’moldagi so‘zlarning ma’lum bir sohaga oid tushunchani ifodalovchi so‘z sifatida qo‘llanishi natijasida paydo bo‘ladi. Bunday hollarda u so‘z dastlabki ma’nosi bilan umumiste’moldagi leksikaga, maxsus ma’nosi bilan esa chegaralangan leksikaga oid bo‘ladi.

Atamalar

Ilmiy

Kasb-hunarga oid

tilshunoslik:urg‘u, bo‘g‘in, leksika;

matematika: kvadrat, kub, plyus, minus

Kashtado‘zlik: chizma, popop, piltakach;

kulolchilik: angob (bo‘yoq), gulbo‘ta (tog‘dan chiqadigan ko‘kimtir oq tusli loy)

Matndagi atamalarga e’tibor bering!

Ibn Sinoning hayot yo`li o`zi yozgan tarjimai holi va shogirdi Jurjoniy tomonidan qoldirilgan manbalardan ma’lum. Ibn Sino asarlarining umumiy soni 450 dan oshadi, lekin bizgacha faqat 160 ga yaqin asari yetib kelgan, xolos. Uning bizga ma’lum bo`lgan katta asari "Kitob ush-shifo" ("Shifo kitobi") 22 jilddan iborat bo`lib, 4 ta katta bo`limini mantiq, fizika, matematika, metafizikaga doir masalalar egallagan.

Xorazmiy dunyo faniga g`oyat katta hissa qo`shdi. U algebra fanining asoschisi bo`ldi. Uning arifmetika risolasi hind raqamlariga asoslangan bo`lib, hozirgi kunda biz foydalanadigan o`nlik pozitsion hisoblash sistemasi va shu sistemadagi amallarning Ovro`poda tarqalishiga sabab bo`ldi. Olimning “Al – Xorazmiy” nomi esa “algoritm” shaklida fanga abadiy o`rnashib qoldi.

Matndagi ajratib ko‘rsatilga so ‘larga e’tibor bering!

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT