Assimilatsiya- bir XIL kategoriyadagi tovushlarning so’z tarkibida o’zaro moslashuvi. Akkomodatsiya

Pozitsion omillar

• Reduksiya - bilan- b:lәn, biroq- b:r oq.
• So’z oxiridagi ochiq bo’g’inda tor unlilarning biroz kengayishi: bordi>borde
• Undoshlarining so’z oxirida jarangsizlanishi: maktab>maktap (b>p), savod>savot (d>t) massaj>massash (j>sh), dilxiroj>dilxiroch (j>ch), sakkiz>sakkis (z>s) kabi.
• O’zbek tilida ko’p bo’g’inli so’zlarda portlovchi, jarangsiz "q" ning so’z oxirida sirg’aluvchi, jarangli "g’" tarzida talaffuz qilinish hollari ham uchraydi: baliq>balig’, o’rtoq>o’rtog’, taroq>tarog’ kabi.

Turkiy so’zlarning an’anaviy fonetik tarkibiga moslashish:

• Proteza – a) rus>o’ris, ro’za>o’raza, ro’mol>o’ramol kabi. b) shkaf>ishkop, stakan>istakan kabi:
• Epenteza-plan>pilon, klubnika> qulupnay, traktor>tiraktir
• Epiteza (austeza)- otpusk>otpuska, kiosk>kioska, tank>tanka, blank>blanka

• FONETIK HODISALAR
• NING BOSHQA TURLARI:

• METATEZA,
• SINEREZIS, GAPLOLO-
• GIYA

• APOKOPA, ELIZIYA, AFEREZIS

• PROKOPA, ANKOPA, SINKOPA

Tovush tushishi

• prokopa, ankopa –yilon>ilon, yag’och>ag’och>og’och, yigna>igna
• sinkopa –burun>burnim; o’g’il>o’g’lim.
• apokopa – xursand>xursan, g’isht>g’ish, go’sht>go’sh, obro’y>obro’, podshoh>podsho. metropoliten>metro, kilogramm>kilo, taksomotor>taksi kabi.

• Eliziya –ayta oldi>aytoldi, Dili orom> Dilorom.
• 3.Sandxi hodisasi - ishlar edi>ishlardi, borgan emish>borganmish .
• 4. Aferezis - ne uchun >nechun, mulla aka >mullaka
• 5. Gaplologiya tragikomediya: mineralogiya

• Tovushlarning o’rin almashinuvi (metateza):
• a) kontakt metateza- tuproq>turpoq (pr>rp), ahvol>avhol (hv>vh) kabi;
• b) distant metateza - aylanayin>aynalayin

Geminatsiya - yashamagur>yashshamagur, uchalasi>uchchalasi, rosa>rossa, juda>judda,: achimoq (fe’l)- achchiq (sifat), isimoq (fe’l)- issiq (sifat), qotmoq (fe’l)- qattiq (sifat), oq>oppoq, sog’>soppa-sog’ kabi.

• Geminatsiya - yashamagur>yashshamagur, uchalasi>uchchalasi, rosa>rossa, juda>judda,: achimoq (fe’l)- achchiq (sifat), isimoq (fe’l)- issiq (sifat), qotmoq (fe’l)- qattiq (sifat), oq>oppoq, sog’>soppa-sog’ kabi.
• Degeminatsiya- men+ning>mening, sizni>sizzi>sizi; qayer>qaer kabi.

• Sinerezis- mutolaa>mutola: matbaa>matba: saodat>so:dat; zahar>za:r, shahar>sha:r kabi.
• Spirantizatsiya - bora ber>boraver (b>v), kabob>kavob (b>v), po’stloq>po’stlog’i (q>g’), taroq> tarog’i (q>g’) kabi. Bu hodisada pozitsion omil (intervokal holat) bilan birga kombinator omil (unlilarning undoshga ta’siri) ham ishtirok etgan.