Assalomu alaykum

ASSALOMU ALAYKUM

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM

VAZIRLIGI

FARG`ONA DAVLAT UNIVERSITETI

FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI

FIZIKA YO`NALISHI 19.12-GURUH TALABASI

QAMCHIYEV ASRORBEKNING

OPTIKA FANIDAN ‘‘YORUG`LIK TEZLIGI VA UNI O`LCHASH USULLARI’’

MAVZUSIDAGI

KURS ISHI TAQDIMOTI

YORUG`LIK TEZLIGI VA UNI O`LCHASH USULLARI

REJA :

• YORUG`LIK TEZLIGI ;
• YORUG`LIK TEZLIGINING O`LCHASH USULLARI ;
• GALILEY TAJRIBASI;
• RYOMER TAJRIBASI ;
• FIZO TAJRIBASI ;
• FUKO TAJRIBASI ;
• NYUKOM TAJRIBASI ;
• MAYKLSON TAJRIBASI ;
• MISHELSON TAJRIBASI ;
• ALBERT EYNSHTEYNNING NISBIYLIKNING MAXSUS NAZARIYASI ;

YORUG`LIK TEZLIGI

Yorug`lik tezligi – elektromagnit

(jumladan yorug`lik ) to`lqinlarining

tarqalish tezligi , fizikaning asosiy

doimiylaridan biri ,har qanday fizik

ta`sirlarning eng yuqori

chegaraviy tarqalish tezligi ,

uning qiymati c=299 792 458 m/s .

Yorug`lik tezligi moddiy jismlarning

to`liq energiyasini ularning massasi

bilan bog`laydi.

Yorug‘lik tezligi - yorug‘lik vaqt birligiga ketadigan masofa. Ushbu qiymat yorug‘likning qaysi moddada tarqalishiga bog‘liq.

Vakuumda yorug‘lik tezligi 299 792 458 m / s ni tashkil qiladi. Bu erishish mumkin bo‘lgan eng yuqori tezlik. Maxsus aniqlikni talab qilmaydigan muammolarni hal qilishda bu qiymat 300 000 000 m / s ga teng bo‘ladi. Vakuumda yorug‘lik tezligida elektromagnit nurlanishning barcha turlari tarqaladi: radio to‘lqinlar, infraqizil nurlanish, ko‘rinadigan yorug‘lik, ultrabinafsha nurlanish, rentgen nurlari, gamma nurlanish.

Yorug`lik tezligi havosiz fazoda c=300 000 km/s tezlik

bilan tarqaladi.

Yorug`lik tezligi boshqa muhitlarda tarqalish tezligi kichik

bo`ladi , bunga sabab muhitning sindirish ko`rsatgichi

va tuzilishidir.

Masalan :

- suvda – c=225 396 km/s ;

-shishada – c=198 851 km/s;

- havoda – c=300 000km/s;

GALILEY TAJRIBASI

Yorug‘lik tezligini o‘lchashga birinchilardan bo‘lib italyan olimi

Galileo Galiley murojaat qildi. Tajriba paytida

u va uning yordamchisi turli tepaliklarda

bo‘lishgan. Galiley lampani ochdi.O‘sha

paytda, yordamchi bu chiroqni ko‘rganida,

u o‘zining chiroqchasi bilan xuddi shunday

harakatlarni bajarishi kerak edi. Yorug‘lik

Galileydan yordamchiga va aksincha, uning

yoniga o‘tgan vaqt shunchalik qisqa bo‘lganki,

Galiley yorug‘lik tezligi juda yuqori ekanligini

anglab yetdi va uni shu qadar qisqa masofada

o‘lchash mumkin emas, chunki yorug‘lik deyarli bir zumda yuradi,

va nurning tezligi abadiy darajada bo`lishi kerek degan

hulosaga keldi .