Asosiyqism I. Bob. Neft va gaz haqida bilishimiz kerak bo’lgan ma’lumotlar

1.3 Spektroskopik tahlil usullari
Ultrabinafsha spektrokopiyasi usul -(UB) Moddalarni optik spektrining qisqa to‘lqinli ko‘rinadigan qismiga yondosh sohasini tekshirish bilan shug‘ulanadigan spektroskopiyaga ultrabinafsha spektroskopiya deyiladi. Ultrabinafsha spektroskopiya elektronlarning bir energiya pog‘onasidan boshqa energiya pog‘onasiga o‘tishiga asoslangan. Shuning uchun bu spektrni ko‘p hollarda elektron spektr deb ham ataladi. Molekulaning har qanday elektron holati shu molekulaning aylanma va tebranma qo‘zg‘algan holatga o‘tkazish uchun kerakli energiya elektronlarni yuqoriroq energetik pog‘onaga o‘tkazish uchun talab qilinadigan energiyadan kichik bo‘lishi ma‘lum. Shuning uchun ham molekulaga energiyasi ancha katta bo‘lgan ultrabinafsha nurlar tushurilganda uning har uchchala (aylanma, tebranma, elektron) energiyasi o‘zgaradi. U holda elektron ultrabinafsha (UB) spektrlar juda murakkab bo‘lishi mumkin, chunki spektrda uch xil energiya o‘гgarishlariga muvofiq keladigan chiziqlar kuzatiladi. Aylanma va tebranma spektrlar, ba‘гan spektrning nozik strukturasi ham deyiladi. Nozik strukturalar UB–spektrlarni interpretastiya (ya‘ni, izoh berish) qilishda juda qiyinlik tug‘diradi. Buni bartaraf qilish uchun moddalar spektrlari eritmada olinadi. Sirka aldegidining UB spektrlari (I) gaz fazada, (II) spirtda

Erituvchi molekulalari erigan moddaning aylanma–tebranma harakatiga xalaqit bergani uchun spektr eritmada olinganda nozik strukturalar bolmaydi yoki juda kam kuzatiladi.

Neft va gazni tarkibini organishda UB-spektroskopiyadan turli maqsadlarda foydalanish mumkin. Shulardan bazilarini korib chiqamiz.

1. Ma’lum va noma’lum moddalarning UB–spektrini bir xil sharoitda olib, ayni moddalarning bir xil yoki bir xil emasligi isbotlash mumkin.

2. Molekula ichida vodorod bog‘lanishlar bor yoki yo‘qligini aniqlashda UB– spektrlardan foydaniladi. Agar vodorod boglar mavjud bolsa, batoxrom siljish kuzatiladi.

3. Yangi modda 200-800 mmk sohada nur yutsa (tiniq, bolmasa), demak u alkan alkanol alifatik amin va efirlar sinfiga mansub bolmaydi. U holda yangi modda boshqa sinf birikmasi boladi.