Asosiy uch-tovushliklarning sekstakkordlari. Reja

Asosiy uchtovushliklarning funksional sistemasi
Gammaning I bosqichidan, ya’ni tonikadan tuzilgan uchtovushlik, qisqacha aytganda, tonika deyiladi. Bu uchtovushlik ko’p ovozli musiqada ladning asosiy tayanchi bo’ladi, chunki bu uchtovushlik tegishli melodik, ritmik va metrik sharoitda musiqa asarlarining tugallanishi uchun zarur bo’lgan mukkamal va barqaror fikrni ifodalashi mumkin.
Tonik uchtovushlikni majorda T va minorda t harflari bilan belgilash qabul qilingan.
Gammaning V bosqichidan tuzilgan uchtovushlik, dominant uchtovushligi, qisqacha aytganda – dominata deb atakadi. Majorda dominant eshitilishi bo’yicha, katta D harfi bilan belgilanadi.
Majoring IV bosqichidan tuzilgan uchtovushlik subdominanta uchtovushligi, qisqacha aytganda – subdominanta deb ataladi.
Subdominanta katta S harfi bilan belgilanadi.
Garmonik minorda bu tovushliklar ( kichik va minor uchtovushliklar sifatida) t, s harflari bilan va katta D harfi bilan ( katta yoki major uchtovushliklar sifatida ) belgilanadi:
Tabiiy major - T, S, D.
Garmonik minor – t, s, D.
Dominanta va subdominanta uchtovushliklari ma’lum sharoitlarda tugallanmagan musiqaviy fikr taassurotini qoldiruvchi parda - lad beqarorligining eng oddiy va muhim namunalaridir.
Tonika, dominant va subdominanta uchtovushliklari asosiy uchtovushliklar deb ataladi, chunki bular ladning eshitilish xususiyatini ifodalaydi: bu uchtovushliklarning hammasi tabiiy majorda katta, major uchtovushliklar bo’ladi, tabiiy minorda esa kichik, minor uchtovushliklaridir.
Bu uchtovushliklarining o’zaro munosabatlar sistemasi asos bo’ladi va, ayni vaqtda, ko’p akkordlardan tashkil topgan to’liq diatonik sistemaning (diatonikning) bir qismi bo’lib xizmat qiladi, xolos.