Asosiy tushunchalari organik kimyoda qo’llaniluvchi formulalar

Kimyoviy xossalari jihatidan o’xshash, tarkibi bir-biridan CH₂ gruppaga farq qiladigan birikmalar gomologlar deyiladi. Nisbiy molekular massasi ortib borishi tartibida joylashtirilgan gomologlar gomologik qatorni hosil qiladi. CH₂ gruppa gomologik farq deyiladi.

Gomologik qatorga to’yingan uglevodorodlar (alkanlar) qatori misol bo’la oladi. Uning eng oddiy vakili – metan CH₄. Metanning gomologlari quyidagilar: etan C₂H₆, propan C₃H₈, butan C4H₁₀, pentan C₅H₁₄, geptan C₇H₁₆, va h.k. Keyingi har qaysi gomologning formulasini oldingi uglevodorodning formulasiga gomologik farqni qo’shish bilan hosil qilish mumkin.

Gomologik qator barcha a’zolari molekulalarining tarkibini bitta umumiy formula bilan ifodalash mumkin. To’yingan uglevodorodlarning ko’rib chiqilgan gomologik qatorining umumiy formulasi C_nH_2n+2 bo’ladi, bunda n – uglerod atomlarining soni.

Gomologik qatorlarni organik birikmalarning barcha sinflari uchun tuzish mumkin. Gomologik qator bitta a’zosining xossalarini bilgan holda shu qatorning boshqa a’zolari xossalari haqida xulosa chiqarish mumkin. Bu organik kimyoni o’rganishda “gomologiya” tushunchasining muhimligini ko’rsatadi.

Organik birikmalarning haddan tashqari va xilma-xilligi ular uchun aniq ilmiy klassifikatsiya bo’lishini talab qiladi. Organik birikmalarning hozirgi zamon klassifikatsiyasi organik birikmalarning kimyoviy tuzilish nazariyasiga asoslangan. Organik birikmalar uglerod skeleti hamda molekuladagi funksional gruppalar bo’yicha klassifikatsiya qilinadi.