Asosiy kism. Mexnat bozorini infrotuzilmasini rivojlantirish

Mehnat bozori amal qilishi mexanizmining komponentlari. 
Ishchi kuchiga talab alohida korxona, tashkilot, tarmoq, hudud va yaxlit milliy 
iqtisodiyot darajasida bo’ladi. Ishchi kuchiga talab ish haqi darajasiga bog’liq bo’lib, 
ikki omil ta’sirida o’zgarib turadi: ko’lam (hajm) effekti va o’rin almashish 
(zameщyeniya) effekti. Ko’lam (hajm) effekti agar ma’lum sabablarga ko’ra ish haqi 
o’ssa, buning oqibatida ishlab chiqarish harajatlari va mahsulot narxi oshib, natijada, 
ishchi kuchiga bo’lgan talab kamayadi, ish haqi kamayganda esa ushbu holatning 
aksi yuz beradigan vaziyatni ifodalaydi. 
O’rin almashish effekti. Ishchi kuchi (mehnat) 
omillarining qimmatlashganligi tufayli ish haqining o’sishi korxonalarni kapital hamkorligi yuqori intensiv texnologiyalarni ishlab chiqarishga jalb etishga, ya’ni nisbatan qimmat mehnat omilini nisbatan arzon kapital omili bilan almashtirishga undaydi. Buningoqibatida ishchi kuchiga bo’lgan talab kamayadi. Ushbu sabablarga ko’ra ish haqining pasayishi oxir-oqibatda ishchi kuchiga bo’lgan talabning o’sishiga olib +keladi. 

 

1.2. Mehnat bozorini tartibga solish usullari 
Mamlakatimiz Prezidenti I.A. Karimov o’zining «O’zbekiston iqtisodiy 
islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida» kitobida mehnat bozorini boshqarish va bandlik siyosatini faol o’tkazish, respublikaning mehnatga yaroqli aholi zich joylashgan tumanlarida kichik va o’rta korxonalarni ustuvor rivojlantirish hisobiga yangi ish 

МЕХНАТ БОЗОРИ МЕХАНИЗМИ Ишчи кучига талаб 
Ишчи кучи бозори 
Ракобат 

Ишчи кучи таклифи 

Ишчи кучи киймати joylarini bunyod etishni rag’batlantirish masalalariga katta e’tibor bergan. SHu 
munosabat bilan mehnat bozorida ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish 
muhimdir. 
Mehnat bozorida yuzaga keladigan ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar tizimida aholining 
ish bilan bandligi va mehnat sharoitlarini belgilash, u yoki bu ijtimoiy mojorolarini bartaraf 
etish bo’yicha, ish beruvchilar bilan yollanma xodimlar o’rtasidagi munosabatlar markaziy 
o’rin egallaydi. Mehnat bozorida mazkur munosabatlar jamoaviy, shaxsiy va xududiy 
usullar asosida tartibga solinadi. (1.2.1-rasm).
Jamoaviy bitimlar tuzilayotganda O’zbekiston Respublikasining Mehnat Kodeksi, 
Xalqaro Mehnat Tashkilotining Konvensiyasi va tavsiyalariga asoslaniladi. Halqaro Mehnat 
Tashkiloti Konvensiyasida (54-bandida) ta’kidlanganidek, «Jamoaviy muzokaralar, bir 
tomondan, tadbirkor, tadbirkorlar guruhi bilan, boshqa tomondan esa, mehnatkashlarning 
bitta yoki bir necha tashkiloti o’rtasida:
a) mehnat sharoiti va bandlikni belgilash; 
b) tadbirkorlar va mehnatkashlar o’rtasidagi munosabatlarni tartibga solish;
v) tadbirkorlar yoki ularning tashkilotlari va mehnatkashlarning tashkiloti yoki tashkilotlar 
o’rtasidagi munosabatlarni tartibga solish maqsadlarida olib boriladigan barcha 
muzokaralarni bildiradi”Ish bilan bandlikni jamoaviy shaxsiy tartibga solinish mehnat shartnomalari asosida 
amalga oshiriladi
Bozor sharoitida mehnat munosabatlarini huquqiy tartibga solishga 
yo’naltirilgan yangi Mehnat kodeksining qabul qilinishi O’zbekistonda 
o’tkazilayotgan huquiy islohotning muhim bosqichi bo’ldi. Ushbu Kodeksning amal 
qilishi qisqa muddatli davrga emas, balki uzoq istiqbolga muljallangandir. 
Mehnat munosabatlarini davlat tomonidan tartibga solish quyidagi yo’nalishlar 
bo’yicha amalga oshiriladi: 
- ishga yollashning minimal standartlarini qonuniy belgilash; 
- ish vaqtining uzunligi, ish haqi, boshqa to’lov va imtiyozlar;
Ўзбекистон Республикасининг “Аҳолини иш билан таъминлаш тў\рисида”ги қонуни – Т.:Ўзбекистон 1998 
- mehnat sharoiti va xavfsizligini ta’minlash sohasidagi norma (me’yor)larni 
qonuniy belgilash; 
- shaxslarni ma’lum turdagi mehnat faoliyati bilan shug’ullanishlariga qonuniy 
ruxsat berish va cheklash; 
- ish beruvchi va xodimlarning faoliyatini fuqarolik huquqi hamda mehnat 
qonunchiligi asosida tartibga solish