Асосий саволлар: Тасаввуф назариясининг шаклланиши

Суфийликнинг илк намояндалари деб Пайғамбарнинг Абу-д-Дардо, Абу Зарр, Ҳузайфа (вафотлари VII асрнинг иккинчи ярми) каби саҳобалари ҳисобланади. Аммо исломдаги мистик-аскетик оқимнинг шаклланиши VIII асрнинг ўрталари – IX асрнинг бошларига тегишли. Бу даврда суфийлар қаторига муҳаддислар, қорилар, қуссослар, Византия билан чегара урушларида қатнашган жангчилар, косиблар, тижоратчилар, жумладан, исломни қабул қилган христианлар кирганлар. Бу даврда суфий ёки ат-тасаввуф терминлари ҳали кенг тарқалмаган эди: унинг ўрнига зуҳд (таркидунёчилик) ёки зоҳид, обид сўзлари ишлатилар эди.

• Суфийликнинг илк намояндалари деб Пайғамбарнинг Абу-д-Дардо, Абу Зарр, Ҳузайфа (вафотлари VII асрнинг иккинчи ярми) каби саҳобалари ҳисобланади. Аммо исломдаги мистик-аскетик оқимнинг шаклланиши VIII асрнинг ўрталари – IX асрнинг бошларига тегишли. Бу даврда суфийлар қаторига муҳаддислар, қорилар, қуссослар, Византия билан чегара урушларида қатнашган жангчилар, косиблар, тижоратчилар, жумладан, исломни қабул қилган христианлар кирганлар. Бу даврда суфий ёки ат-тасаввуф терминлари ҳали кенг тарқалмаган эди: унинг ўрнига зуҳд (таркидунёчилик) ёки зоҳид, обид сўзлари ишлатилар эди.

Илк давр суфийлари, аниқроғи, зоҳид ва обидларига хос хусусиятлар қуйидагилардан иборат эди: Қуръони карим оятлари устида чуқур фикр юритиш, Қуръон ва Пайғамбар суннатларига қатъий амал қилиш, кечаларини нафл ибодатлар билан бедор ўтказиш, кундузлари рўза тутиш, ҳаёт лаззатларидан воз кечиш, гуноҳдан сақланиш, ҳоким ва ҳарбийлардан ўзини йироқ тутиш, ҳалол ва ҳаром орасини жуда узоқ тутиш (вараъ), ўзини Аллоҳ ихтиёрига топшириш (таваккул) ва ҳ.к.

• Илк давр суфийлари, аниқроғи, зоҳид ва обидларига хос хусусиятлар қуйидагилардан иборат эди: Қуръони карим оятлари устида чуқур фикр юритиш, Қуръон ва Пайғамбар суннатларига қатъий амал қилиш, кечаларини нафл ибодатлар билан бедор ўтказиш, кундузлари рўза тутиш, ҳаёт лаззатларидан воз кечиш, гуноҳдан сақланиш, ҳоким ва ҳарбийлардан ўзини йироқ тутиш, ҳалол ва ҳаром орасини жуда узоқ тутиш (вараъ), ўзини Аллоҳ ихтиёрига топшириш (таваккул) ва ҳ.к.
• Руҳшунос, илм ал-қулуб ва-л-хавотир (қалблар ва фикрлар илми)га асос солган ал-Ҳасан ал-Басрий (ваф. 728 й.) суфийликнинг асосчиларидан ҳисобланади.