Асосий жараёнларнинг турлари. Гидромеханик, иссиқлик ва моддалар алмашуви жараёнларининг бирликлари. Ўхшашлик назарияси асослари. Физик катталикларнинг ўлчов тизимлари

Вақт бирликлари ўхшашлиги. Геометрик ўхшашликда вақт бўйича бирхиллик ҳосил бўлади. Бунга биноан, икки геометрик жисмдаги нуқталар ўхшаш траектория бўйлаб, вақт бирлигида бир хил масофа босиб ўтади.
Уларнинг ўзаро бир-бирига нисбати ўзгармас катталикка тенг:


(1.2)

бу ерда Т₁, Т₂, ... – мос келадиган заррачалар билан бутун қурилмадан ўтиш вақти; ₁, ₂, ... – мос келадиган заррачалар билан L₁ ва L₂ масофалардан ўтиши; а_ - вақт бўйича ўхшашлик константаси.

Физик ўхшашлик. Физик ўхшашликка биноан, фазода жойлашган икки система физик хоссаларининг нисбати вақт бирлигида ўзгармасдир. Масалан, агар заррача натурада ₁ вақтда L₁ масофани босиб ўтса (1.1-расм), моделда эса ₂ вақт ичида L₂ масофани босади. Унда, мос келадиган А₁ ва А₂ нуқталар учун.


; ёки (1.3)

бу ерда u₁ ва u₂ – физик катталиклар йиғиндиси (лекин а_  a_  a_l  a_ ва ҳ.); а_, а_ - физик катталиклар константаси.

Шундай қилиб, агар геометрик ва вақт бирлиги ўхшашлиги сақланса, унда тезлик, температура, концентрация ва бошқа физик катталик майдонлари ўхшашлиги ҳам сақланиб қолади, яъни w₁/w₂=a_w; l₁/l₂=a_l; c₁/c₂=a_c.