Асос жинслар (SiO2=44-53±2%, К2О+Na2O=1,5-4,5%)

Гавайитлар ва муджиеритлар - андезинли ва олигоклазли ўрта ишқор вулканоген жинслар.
Гавайитлар илк бор Гавай ороллари вулкан жинслари орасида топилиб Иддингс томонидан батафсил ўрганилган. Ташқи кўриниши бўйича юқорида келтирилган оливинли базальтлардан унча фарқ қилмайди. Гавайитлар ҳам қопламалар, қатламлар, дайка ва силлар ҳосил қиладилар ва бундай шароитда ғовакли, пуффаксимон текстурага эга бўладилар. Асосан афир (яъни порфир ажралмалари 5% дан кам) тузулишга эга, аммо порфирсимон турлари ҳам маълум. Гавайитларни ҳосил қилувчи асосий минераллар плагиоклаз (андезин, An35-50), пироксендан (Срх) иборат. Булардан ташқари, жинс таркибида магнетит, ильменит, рутил, анатаз, апатит учрайди.
Муджиеритлар – илк бор Шотландиядаги Скай оролларида ажратилган. Таркибан гавайитлардан фарқ қилмайди.
Трахибазальт ва трахидолеритлар - яҳлит, ғовакли, порфирсимон ташқи кўринишга эга жинс. Афир тузилишга эга бўлган турлари ҳам анча кенг тарқалган. Порфирсимон тузулишга эга бўлган ҳилларда порфир ажралмаларни йиғиндиси 15-45% тенг. Порфир ажралмаларда плагиоклаз, оливин, пироксен, калийли дала шпати. Гоҳо булар орасида базальтик роговая обманка, биотит ҳам учраб туради. Шошонитлар. Ташқи кўриниши бўйича булар юқорида келтирилган трахиандезитлардан фарқ қилмайди. Кўпинча, булар кулранг, яшил, жигарранг, бинафша рангга эга. Порфирли тузилишга эга. Порфир ажралмалар йиғиндиси 20-25% дан 50-60% етади. Шу билан бир қаторда ғовакли, «пуфакли» тузилиш ҳам кузатилади
Ишқорли асос вулканик жинслар
SiO2=44-53, K2O+Na2O=4,5-23%
Ишқорли асос вулканик жинслар каторида уч оила ажратилади: ишқорий базальтлар, фоидитлар ва фонолитлар. Бу таркибдаги тоғ жинслар платформаларда, баъзи бурмаланган ўлкаларда кенг тарқалган. Бу ҳудудларда улар йирик рифт тизимлари, чуқур ёриқлар билан чамбарчас боғлиқдир. Ер юзасида бу таркибдаги тоғ жинслар марказий вулканлар ҳаракати билан боғлиқ бўлиб, қопламалар, ҳарҳил экструзия ва дайкалар ҳосил қиладилар. Агар қопламалар нисбатан катта қалинликка эга бўлса, унинг марказида дифференциация (сараланиш) жараёнлари содир бўлади.
Кимёвий жиҳатдан ушбу жинслар орасида калий-натрийли ва натрийли сериялар ажратилади. Бу жинсларни яна бир ҳусусияти шундан иборатки, улар нормал (оддий) базальт ва габбролар билан бирга (яъни ягона геологик жисмларда, массивларда) учрайди ва уларга аста-секин ўта бошлайди.