Ashyoshunosligi

12.8-jadvalda
yoritilgan.
Quruq qurilish aralashmalari har tomonlama jihozlangan beton 
yoki qorishmalar tayyorlaydigan zavodlarda tayyorlanadi. Quruq 
aralashmalarni tayyorlash texnologik jarayoni quyidagichadir: 
karyerlardan keltirilgan qum yoki graviy-qum aralashmasi issiq 
haroratda 0,5% namlikka qadar quritiladi. Keyin qum elaklardan 
o‘tkaziladi; elangan qum torozida tortiladi va qorgichda sement 
va qo'shilmalar bilan aralashtiriladi.
Tayyor quruq aralashm a maxsus nam ta ’sir etm aydigan 
omborlarda saqlanadi va buyurtmachilarga tarqatiladi.
Beton buyumlari va konstruksiyalami qayta tiklash ishlaiida 
quruq qurilish aralashmalarga yirikligi 3—10 mm li qum qo‘shilgan 
qorishmalar ishlatiladi.
Shuningdek, QQA tarkibiga pigmentlar, plastifikatorlar (naf- 
talinli sulfat kislotasi va formaldegid liamda kompleks qo‘sliilmalar 
C-3, «Doren», «Melment», «AmMroz», «Relaksol»), emulga- 
torlar (yuzasi faol m oddalar «Geksanol-3600», «Tvyordiy», 
«Kompleksniy» va h.k.) qo‘shib, uning mustahkamligini va 
chidamliligini oshirish mumkin. Rangli QQA lar tiniq va chidamli 
bo‘ladi.
♦ Qurilish qorishmalari xossalarini yaxshilasfada ishlaiiSadigan 
qo4shilmalar
Qumh (yoki yirik toldirgichsiz) beton deb ataluvchi qurihsh 
qorishmasi. bogiovchi moddalardan birortasini (rangli sement, 
ohak, gips va boshqalami) suv, rangli qum, pigmentlar va har xil 
qo‘shilmalar bilan qorishtirib tayyorlanadi.
Odatda, ishlatiladigan gidravlik bogiovchilarning markasi 
qorishma markasidan 3 -4 marta katta bo‘hshi kerak. N am va 
suv ta’sirida bo‘lmagan, quruq sharoitdagi qurilish qismlari uchun 
havoyi ohak, tuproq va gipsli bog‘!ovchi moddalar ishlatiladi.
290

---

IlogMovchi modda sifatida gips ishlatilganda uning kimyoviy tarkibi 
qnyta tekshmlib, nazariy tomondan tahlil qilindi. Gips toshini 
luygandan keyin 185°C haroratda kuydirilganda ham undagi suv 
lo'la yo‘qobnaydi.
Bunday gipsni kimyoviy analiz qilib, nazariy tom ondan 
o'rganilganda undagi suv miqdorida 0,5 molekula emas, ba'ki 1 
niolckuia N 20 borligi isbotlandi. Demak, Ca2CO + 1H20 ning 
immligi 6,2% ekanligi aniqlandi.
Qorishmalaming plastikligini oshirishda plastifikator-qo‘shil- 
inalarining ahamiyati katta. Chunki g‘ovak asosga (g‘isht, yengil 
hcton, serg'ovak toshlar va h.k.) yupqa qorishma bilan g‘isht. 
lcrganda yoki suvoq qilganda, u o ‘zidagi suvni saqlagan holda 
qotishini ta ’minlamasa, asos qorishmadagi suvni tezda o‘ziga 
singdiradi va qorishmaning mustahkamligi keskin kamayadi. Suv 
va namni o‘zida ushlab turadigan qo‘shilmalar — ohak, kul, tuproq, 
diatomit, tuyilgan toshqol va h.k. qorishmaning plastikligini 
oshiradi.
Suvoqchilikda ishlatiladigan qorishma uchun boglovchilar
12.9-jadvalda
keltirilgan talablarga javob berishi kerak.
Q urilish qorishm alariga sirti faol 
plastiklovchi va havo pufakchalarini 
o ‘ziga singdiruvchi organik q o ‘shil- 
m alardan sovunsimon yog‘och peki, 
kanifol sovuni, milonaft, LST va h.k. 
lar qo‘shiladi.
Bunday qo'shilm alarning afzalligi 
shundaki, ular qorishmaning sovuqqa 
chidam liligini oshiradi, suv shimuv- 
chanligi va kirishishini kamayiiradi.
Rangli bezak suvoq qorishma tar- 
kibiga ko‘ra ohak-qunüi, terrozitli, tosh- 
simon xillarda boMadi. Terrozit qorishma 
b o g ‘lovchi m odda q u ru q p igm ent, 
to'ldirgich va maydalangan yupqa sluda 
parchalari bilan aralashgan holda tayyor- 
lanadi.