Ashyoshunosligi

7.16-rasmda
egilgan yog‘och-
7.
16-rasm
 
^an yasalgan vintsimon zina ko‘rsatilgan.
Egiigan 
0 £zbekiston yog£och o ‘ymakorhgi mutaxas-
yog£ochdan 
sislari tomonidan yasalgan elementlar qurilayotgan 
yasalgan 
uylarning fasadlarida ko£plab ishlatilmoqda. Bunda 
vmtsimon 
ishlatilayotgan yog£ochning tabiiy rangi bir xil 
bo£lishi lozim.
Aks hollarda lok va bo£yoq ashyolari bilan uni qoplash zarur 
bo£ladi. Shuning uchun hozirgi vaqtda ashyolarni tabiiy holatda 
ishlatishga ko£proq e’tibor qaratilgan.
Yog£ochga o £xshatib pardozlashda yog£och qirindili plita, 
yog£och tolali plita, faner, shpon va shu kabilar asos sifatida 
ishlatiladi. 0 £xshatib pardozlash turlariga — bo‘yash, rasm solish 
va teksturah qog£ozlar bilan qoplash kiradi.
Yog‘ochli m&zaika.
0 £xshatib pardozlash teksturasi bosma 
(pechat) usulida bezak berilishi ham mumkin. Yog‘ochni mozaika 
uslubida pardozlashning o £zi noyob (original) usuldir, lekin bir 
jinsli yoki turli ashyo zarrachalaridan tayyorlanadigan naqshh 
bezak berish yoki o £ymakorlik ko£p mehnat talab etadi.
Yog£ochli mozaikaning ko£p tarqalgan turlariga — inkrustatsiya, 
intarsiya, marketri, blokli mozaika kiradi. Inkrustatsiya — bu 
bezakli teksturaga ega bo£lgan yog‘och yuzasidan ma’lum shakllarni
150

---

qirqib polbop plita yuzasiga yopishtirishdir. Inkrustatsiya jarayoni 
raurakkab va ko‘p mehnat talab qiladi. Yog‘ochni yog'ocb bilan 
intkrastasiya qilish intarsiya deb yuritiladi. Bunda pardozlanayot- 
gan yuza avtomatik ravishda o‘zi qirquvchi asbob yordamida o'yiladi 
va tayyorlangan yog'och plastinka o'yilgan yuzaga yelim bilan 
joylab yopishtiriladi. Uning yuza qismi silliqlanadi va jilo beriladi.
Mozaika uchun ishlatiladigan shpon b o ‘lagi m arketri deb 
ataladi. Marketri usulida ish bajarilayotganda shpon foni tanlanadi, 
unga yelimlangan qog'oz qoplanadi va u pardozlanayotgan buyum 
yuzasiga yopishtiriladi.
Blokli mozaikaning asosini yaratishda berilgan rasm bo‘yicha 
bloklar yelimlanadi. Keyin bloklar ko‘ndalang kesimi bo'yicha 
qirqiladi. Ohngan plastinkalar yog'och buyumlar yuzasiga yelimla­
nadi. Ulaming turli ko‘rinishlariga yog‘och o‘ymakorligi kiradi 
va tekis yuza foni qirqilishi natijasida o‘yilgan turh shakllar hosil 
bo‘ladi.
Zamonaviy o'ymakorSik texnologiyasi — bu uskunalami avto- 
rnatik jarayonlarda komputer bilan boshqarishdir. Qimmatbaho 
yog£och jinsiga o'xshatib pardozlashda yog'och yuzasi tozalanadi 
va tekislanadi, keyin o'xshatilayotgan yog'och jinsi rangidagi moyli 
bo‘yoq surtiladi. Bo‘yoq qotgandan keyin unga quyuq bo‘yoq 
surtiladi.
Bu b o ‘yoq o ‘xshatilayotgan yog‘och jinsi rasmini beruvchi 
taroq bilan sidirib tashlanadi. Taroq bilan ajratish dag‘al boMib 
qolsa, rasmga qo‘lda rno‘yqalam bilan ishlov beriladi. Yog'och 
teksturasini tushirishning boshqa usuliga rezina o ‘qlog£ bilan 
lushirilgan iz kiradi. Shuningdek, iz silliqlanmagan yog‘och taxta- 
dan ham tushirilishi mumkin. Keyinchalik bu izga qo‘lda ishlov 
berib tuzatishlar kiritiladi. Aerografiya yog‘och yuzasini pardoz­
lashda qoMda qimmatbaho yog'och ko'rinishida ishlov berishning 
rivojlangan usuli.
Bunda aerograf sepish asbobidan foydalaniladi. B o‘yoq 
pardozlanayotgan yuzaga 0,4—1,2 mm teshikdan 1,5—2 atm 
bosimda havo oqimi bilan sepiladi. Tasmali, uchqun va ola-chipor 
(yong‘oq, qizil yog'och, chinor) teksturalarni hosil qilishda 
aerograf usuli qulay.
151

---