Ashurova parvinaning jahon adabiyotshunosligi fanidan tayyorlagan taqdimoti tasavvufning irfoniy maqomlari

Bu yo‘llar to‘rt bosqichdan iborat.
Tariqat
Ma’rifat
Haqiqat
Shariat
Ma’rifat. Bunda koinotning (borlikning)birligi Xudoga mujassam bo’lishi, yaxshilik va yomonlikning nisbiyligi aql bilan emas, balki qalb bilan anglab yetiladi
Tariqat. Bunda muridlar o’z pirlari-murshidlarga (shayxlarga) itoat etishi, o’z shaxsiy istaklaridan voz kechishi shart. Ya’ni murid o’z ixtiyorini butunlay pir (ustoz) ixtiyoriga topshirishi lozim
Shariat. Bunga ko’ra so’fiylik yo’lini tutgan tariqat ahli avvalo shariatning barcha talabalariga bo’ysunishi, ularni bekamu-ko’st egallashi va amal qilishi kerak.
Haqiqat hisoblanib, so’fiy (zoxid) «shaxs sifatida tugab» «haqiqat»ga, Xudoga yetishadi, unga singib ketib abadiylikka erishadi. Bunga so’fiylar maxsus ruhiy va jismoniy xarakatlar-sig’inish va ibodatlar orqali intiladilar.
Najmiddin Kubro – tasavvufning mashxur shayxlaridan biri, Kubroviya silsilasining asoschisi. Uning laqablari: «Najmiddin» - «Dinning yulduzi», «Kubro» - «Ulug’», «Valiytarosh» - «Valiylarni tarbiyalovchi». Kubro 1145 yilda Xorazmda tavallud topgan. Yoshligidanoq hadis va kalomni o’rganadi. Ilm istab Misr, Shom, Bag’dod, Nishopur va Tus kabi shaharlarga boradi. O’sha davrning buyuk shayx va olimlari: Bobo Faraj, Ismoil Kasriy, Ammor Yosir, Ro’zibexon Misriy va boshqalardan zoxiriy va botiniy ilmlarni o’rgangan. O’z yurtiga qaytgach, xonaqoh ochib, valiylik – ustozlik qilgan. Buyuk so’fiy o’zining asarlarida kubroviya tariqati a’zolari – soliklar amal qilishi, kamolotga erishishi lozim bo’lgan o’nta axloq-odob qoidalarini ishlab chiqqan. Ular quyidagilardan iborat:
Tavba. Solik oldingi qilmishlariga tavba qilib, Xudoni bilishi, unga qaytishi, o’z ixtiyori bilan uni savashi, zoxiran va botinan muttasil poklanib, takomillashib bormog’i lozim.
Zuxd fi-dunyo. Tariqat yo’lini tutgan kishi barcha dunyoviy boyliklardan, mol-mulk va noz-nematlardan voz kechishi, o’zini tiyishi darkor.